Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde belirli bir süre çalıştıktan sonra iş sözleşmesinin kanunda öngörülen nedenlerden biriyle sona ermesi halinde, işverenin işçiye ödemekle yükümlü olduğu toplu paradır. Bu tazminat, işçinin hizmet süresi boyunca verdiği emeğin karşılığını almasını sağlayan yasal bir sistemdir.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için genel olarak üç temel şartın sağlanması gerekmektedir:
- İşçi Olma Koşulu: 4857 sayılı İş Kanunu'na göre “işçi” statüsünde olmak. Deniz ve hava taşıma işlerinde, aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili işlerde, ev hizmetlerinde, çırak, sporcu ve rehabilite edilenler gibi bazı meslek grupları bu kapsamda değerlendirilmez.
- Bir Yıl Çalışma Şartı: Aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az bir yıl sürekli çalışmış olmak. Bir yıldan daha az süre ile çalışan işçiler kıdem tazminatı alamaz.
- Haklı Fesih Koşulu: İş sözleşmesinin kanunda belirtilen haklı fesih koşullarından birinin gerçekleşmesi veya işveren tarafından haksız bir nedenle feshedilmesi.
Kıdem Tazminatına Hak Kazandıran Durumlar
İşçi, aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatına hak kazanabilir:
- İşveren tarafından haklı bir sebep olmaksızın işten çıkarılmak.
- İşçinin haklı bir nedenle iş sözleşmesini feshetmesi (örneğin, sağlık sebepleri, işçi alacaklarının ödenmemesi, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları).
- Erkek çalışanların askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılması.
- Emeklilik (yaş dışındaki emeklilik şartlarını tamamlayıp işten ayrılma dahil).
- Kadın çalışanların evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrılması.
- İşçinin ölümü halinde mirasçılarına ödenmesi.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı, çalışanın işyerindeki her tam yılı için 30 günlük brüt ücreti esas alınarak hesaplanır. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
- Brüt Ücret: Hesaplamada işçinin son brüt ücreti temel alınır. Bu ücrete maaş, ikramiyeler, primler, yol ve yemek gibi sürekli nitelikteki sosyal haklar da dahil edilir ve buna “giydirilmiş brüt ücret” denir.
- Kıdem Tazminatı Tavanı: Kıdem tazminatı hesaplamasında bir tavan tutarı bulunur. Bu tavan, her yıl Ocak ve Temmuz aylarında güncellenir. İşçinin brüt maaşı bu tavanın üzerinde olsa bile, hesaplama tavan üzerinden yapılır. Ancak işveren ve işçi anlaşırsa, tavanın üzerinde ödeme yapılabilir. Örneğin, 01.07.2025 tarihinden itibaren geçerli kıdem tazminatı tavanı 53.919,68 TL olarak açıklanmıştır.
- Kesintiler: Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır. Tavan tutarını aşan kısım için gelir vergisi kesintisi uygulanabilir.
Örnek Hesaplama
Bir işçinin aynı işyerinde 6 yıl 3 ay çalıştığını ve son brüt maaşının 30.000 TL olduğunu varsayalım (tavanı aşmadığını kabul ederek):
- 6 yıl için: 6 x 30.000 TL = 180.000 TL
- 3 ay için: (30.000 TL / 12) x 3 = 7.500 TL
- Brüt kıdem tazminatı: 180.000 TL + 7.500 TL = 187.500 TL
- Damga vergisi (yaklaşık %0,759): 187.500 TL x 0,00759 = 1.423,13 TL
- Net kıdem tazminatı: 187.500 TL – 1.423,13 TL = 186.076,87 TL