Süper Emeklilik: Tarihsel Bir Bakış
“Süper emeklilik” kavramı, Türkiye’nin sosyal güvenlik sisteminde özellikle 1980’li yılların sonunda kısa bir dönem uygulanan ve kamuoyunda geniş yankı uyandıran bir düzenlemeyi ifade eder. Bu uygulama, 1987 yılında yürürlüğe giren 3395 sayılı Kanun ile hayatımıza girmiştir. Temel amacı, yüksek ücretlerle çalışan sigortalılara, ödedikleri primlere paralel olarak emekliliklerinde daha yüksek gelir sağlama imkanı sunmaktı. Böylece, bu kişilerin hayat standartlarının düşmesinin önüne geçilmesi hedefleniyordu.
- Uygulama Mekanizması: Süper emeklilik sistemi, sigortalılara toplu para yatırarak veya borçlanarak emekli olma şansı tanımıştır. Kanun, mevcut gösterge tablosuna ek olarak, daha yüksek prim ödeme ve aylık alma imkanı sunan bir “üst gösterge tablosu”nu devreye sokmuştur. Bu sayede, borçlanma yoluyla aylık alma hakkını elde edenler, normal sigortalılara göre en az 5 yıl daha erken emekli olabilme avantajına sahip olmuşlardır.
- Amaçlar: Düzenlemenin bir diğer amacı ise, farklı sosyal güvenlik kurumlarından emekli olanlara bağlanan yaşlılık aylıkları arasındaki dengesizlikleri gidermekti.
Neden İptal Edildi?
1987 yılında kabul edilen süper emeklilik yasası, yaklaşık bir yıl uygulandıktan sonra büyük bir tartışma konusu haline gelmiş ve 1988 yılının Ekim ayında Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. İptal gerekçesi, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı bulunmasıydı. Sosyal devlet anlayışı ve kanun önünde eşitlik prensipleriyle bağdaşmadığı, belirli bir kesime imtiyaz tanıdığı ve sosyal güvenlik sisteminde yeni dengesizlikler yarattığı eleştirileri getirilmiştir.
- Sonuçları: Bu iptal kararı, süper emeklilikten yararlanmak için toplu ödeme yapan yaklaşık 62 bin 500 kişiyi mağdur etmiştir. Maaşları düşen ve yatırdıkları toplu paraları geri alamayan birçok kişi için büyük bir hayal kırıklığı yaşanmıştır.
Günümüzde Süper Emeklilik Kavramı
Günümüzde “süper emeklilik” terimi, genellikle iki farklı bağlamda kullanılmaktadır:
- Yüksek Emekli Maaşları: Halk arasında, özellikle yüksek kademeli devlet görevlileri veya belirli meslek gruplarındaki kişilerin aldığı yüksek emekli maaşlarını tanımlamak için gayri resmi olarak kullanılmaktadır.
- Özel Emeklilik Sistemleri: Bazı özel yatırım veya emeklilik şirketleri tarafından sunulan, belirli bir toplu yatırım karşılığında yüksek ve düzenli gelir vaat eden sistemler de bu isimle anılabilmektedir. Ayrıca, yurt dışı borçlanmaları yoluyla Bağkur kapsamında daha yüksek maaş alma imkanları da halk arasında "süper emeklilik" olarak adlandırılabilmektedir.
Sonuç
Tarihsel “süper emeklilik” uygulaması, Türkiye’nin sosyal güvenlik sisteminde kısa süreli ancak etkili bir iz bırakmıştır. Eşitlik ilkesine aykırılığı nedeniyle iptal edilmiş olması, sosyal güvenlik politikalarının adalet ve kapsayıcılık ilkeleri çerçevesinde şekillenmesinin önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Günümüzdeki kullanımları ise, bu terimin zamanla kazandığı farklı anlamları yansıtmaktadır.