HAGB Nedir?
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), Türk ceza hukukunda 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenen ve 1 Ağustos 2024 tarihine kadar uygulanan bir kurumdu. Bu düzenleme, mahkeme tarafından sanık hakkında verilen hapis veya adli para cezasının, belirli koşullar altında açıklanmayarak beklemeye alınmasını ifade ediyordu. Temel amacı, sanığın denetim süresi boyunca yükümlülüklere uygun davranması ve yeniden suç işlememesi halinde, verilen hükmün hiçbir hukuki sonuç doğurmadan ortadan kalkmasını sağlamaktı.
HAGB'nin Şartları Nelerdi?
HAGB kararı verilebilmesi için geçmişte bazı şartların bir arada bulunması gerekiyordu:
- Ceza Miktarı: Sanık hakkında hükmolunan cezanın iki yıl veya daha az süreli hapis ya da adli para cezası olması gerekiyordu.
- Önceki Sabıka Durumu: Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan kesinleşmiş mahkumiyetinin bulunmaması şarttı. Taksirli suçlardan alınan mahkumiyetler HAGB'ye engel teşkil etmiyordu.
- Mahkemenin Kanaati: Mahkemenin, sanığın kişilik özellikleri, duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak, yeniden suç işlemeyeceği yönünde bir kanaate varması gerekiyordu.
- Zararın Giderilmesi: Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi şartı aranıyordu.
- Sanığın Kabulü (Eski Düzenleme): 2024 yılındaki yasal değişikliklerden önce, sanığın HAGB kararını kabul etmesi gerekiyordu. Ancak yeni düzenlemeyle birlikte sanığın kabul beyanı aranmaksızın HAGB kararı verilebiliyordu.
HAGB Kararının Sonuçları Nelerdi?
HAGB kararı verildiğinde, mahkeme sanığın suçunu sabit görerek bir cezaya hükmetse de, bu ceza hukuki sonuç doğurmadan askıya alınıyordu. Sanık hakkında teknik anlamda mahkumiyet hükmü kurulmuş olsa da, bu hüküm açıklanmadığı için hukuki varlık kazanmıyor ve sanık “hükümlü” statüsüne geçmiyordu. HAGB kararı, kişinin adli sicil kaydına (sabıkasına) işlenmezdi ve bu nedenle e-devlet veya adliyelerden alınan sabıka kayıtlarında görünmezdi.
HAGB kararı ile birlikte sanık, yetişkinler için beş yıl, çocuklar için ise üç yıl süreyle denetim süresine tabi tutuluyordu. Bu denetim süresi içinde sanığın kasıtlı bir suç işlememesi ve mahkemece belirlenen yükümlülüklere uyması gerekiyordu. Eğer sanık, bu süre zarfında yükümlülüklerini yerine getirirse, dava düşer ve hüküm herhangi bir hukuki sonuç doğurmadan ortadan kalkardı. Ancak, denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya yükümlülüklere uyulmaması halinde, mahkeme beklemeye aldığı hükmü açıklar ve ceza infaz edilirdi.
HAGB Kurumu Kaldırıldı mı?
Anayasa Mahkemesi, 01.06.2023 tarih ve 2022/120 E. 2023/107 K. sayılı kararı ile Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 231. maddesinin 5 ila 14. fıkralarında düzenlenen Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kurumuna ilişkin hükümlerin iptaline karar vermiştir. Bu iptal kararı, 1 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kurumu, Türk hukukunda artık uygulanmamaktadır.