Stoma Nedir?
Stoma, Yunanca kökenli bir kelime olup 'ağız' veya 'açıklık' anlamına gelir. Tıp literatüründe ise stoma, sindirim veya idrar sistemine bağlı olarak vücuttan atıkların (idrar veya dışkı) dışarı atılabilmesi için karın bölgesinde cerrahi yolla oluşturulan yapay bir açıklıktır. Bu cerrahi işleme 'ostomi' adı verilir. Stoma, genellikle yuvarlak veya oval görünümlü, parlak kırmızı ve nemli bir yapıya sahiptir. Sinir uçları bulunmadığı için ağrı hissi oluşturmaz. Kan damarları açısından zengin olduğu için hafif sürtünmelerde kanama olması normaldir.
Stoma Neden Oluşturulur?
Stoma oluşturulmasının temel nedeni, vücudun doğal boşaltım sisteminin hastalık, yaralanma veya doğumsal anomaliler nedeniyle işlevini yerine getirememesidir. Stoma gerektiren başlıca durumlar şunlardır:
- Kolorektal kanser ve rektum kanseri
- İltihaplı bağırsak hastalıkları (Crohn hastalığı, Ülseratif kolit)
- Divertikülit
- Bağırsak tıkanıklıkları veya yaralanmaları
- Mesane kanseri veya hasarlı mesane
- Doğumsal anomaliler
- Karın travmaları
Stomalar, hastalığın durumuna göre geçici veya kalıcı olabilir. Geçici stomalar, bağırsakların iyileşmesi için bir süre dinlenmesi gerektiğinde açılırken, kalıcı stomalar bağırsak veya anüsün cerrahi olarak çıkarılması gerektiği durumlarda uygulanır.
Stoma Çeşitleri Nelerdir?
Stomalar, hangi organın dışarıya ağızlaştırıldığına göre üç ana çeşide ayrılır:
- Kolostomi: Kalın bağırsağın bir kısmının karın ön duvarına ağızlaştırılmasıdır. Dışkı kıvamı, stomanın kalın bağırsağın hangi bölümünde açıldığına göre değişir; anüse ne kadar uzaksa dışkı o kadar sulu olur.
- İleostomi: İnce bağırsağın (ileum) karın ön duvarına ağızlaştırılmasıdır. Genellikle karnın sağ alt kısmına açılır. İleostomide dışkı genellikle sıvı haldedir ve sindirim enzimleri açısından zengin olduğu için cilt tahrişine neden olabilir.
- Ürostomi: İdrar yollarının (üreterlerin) karın duvarına ağızlaştırılmasıdır. Genellikle mesanenin hastalıklı veya hasarlı olduğu durumlarda uygulanır.
Stoma Bakımı ve Yaşam
Stoma ile yaşamak, doğru bakım ve adaptasyon süreciyle konforlu bir şekilde sürdürülebilir. Stoma bakımı, cilt bakımı, stoma aparatlarının (torba ve adaptör) düzenli değişimi ve psikolojik destek süreçlerini kapsar. Stoma çevresindeki cildin temiz ve kuru tutulması, tahrişi önlemek için kritik öneme sahiptir. Stoma torbaları, dışkı veya idrarı toplamak için kullanılır ve düzenli olarak boşaltılmalı veya değiştirilmelidir.
Stomalı bireylerin yaşam kalitesini artırmak için stomaterapi hemşirelerinden destek almaları önemlidir. Bu destek, ameliyat öncesi ve sonrası eğitim, bakım becerilerinin kazandırılması ve psikolojik danışmanlığı içerir. Stoma, cinsel yaşamı veya sosyal aktiviteleri engellemez; ancak bireylerin bu duruma uyum sağlaması zaman alabilir ve psikolojik destek bu süreçte faydalı olabilir.