Uzlaşma Dosyası ve Uzlaştırma Süreci
Uzlaşma dosyası, Türk Ceza Muhakemesi Kanunu kapsamında, belirli suçlarda şüpheli veya sanık ile mağdur ya da suçtan zarar gören arasındaki uyuşmazlığın, tarafsız bir uzlaştırmacı aracılığıyla mahkeme dışı yollarla çözülmesini amaçlayan sürecin tüm bilgi ve belgelerini barındıran resmi bir evraktır. Bu dosya, adliyelerde bulunan uzlaştırma bürolarında tutulur ve sürecin şeffaf ve adil bir şekilde yürütülmesini sağlar.
Uzlaştırma Nedir?
Uzlaştırma, ceza hukukunda onarıcı adalet anlayışının bir yansıması olarak ortaya çıkmış, alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu süreçte, suçun neden olduğu zararın giderilmesi, taraflar arasında barışın sağlanması ve toplumsal düzenin yeniden tesis edilmesi hedeflenir.
Uzlaşma Dosyası Nasıl Oluşur ve Süreç Nasıl İşler?
Uzlaştırma süreci, soruşturma veya kovuşturma aşamasında başlayabilir. Bir suçun uzlaştırma kapsamında olduğunun anlaşılması üzerine, ilgili dosya Cumhuriyet savcısı tarafından uzlaştırma bürosuna gönderilir.
- Uzlaştırmacı Görevlendirilmesi: Uzlaştırma bürosu, dosyayı inceledikten sonra, Alternatif Çözümler Daire Başkanlığı tarafından belirlenen listeden tarafsız bir uzlaştırmacı görevlendirir. Uzlaştırmacı, genellikle hukuk fakültesi mezunu bir kişidir.
- Uzlaşma Teklifi: Görevlendirilen uzlaştırmacı, şüpheli/sanık ile mağdur/suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur. Bu teklif, açıklamalı tebligat veya istinabe yoluyla yapılır; telefonla yapılan çağrılar uzlaşma teklifi anlamına gelmez.
- Müzakereler ve Süreç: Tarafların uzlaşma teklifini kabul etmesi halinde, uzlaştırmacı gözetiminde gizli müzakereler yürütülür. Uzlaştırmacı, dosyanın kendisine teslim edilmesinden itibaren en fazla 30 gün içinde müzakereleri tamamlamalıdır. Bu süre, gerekli görüldüğünde en fazla iki kez yirmişer gün uzatılabilir.
- Uzlaşma Raporu: Müzakereler sonucunda taraflar arasında bir anlaşmaya varılırsa, uzlaştırmacı tarafından bir uzlaşma raporu düzenlenir. Bu rapor, tarafların üzerinde anlaştığı edimleri (örneğin, maddi zararın karşılanması, özür dileme, kamu yararına bir edim yerine getirme) detaylı bir şekilde içerir.
Uzlaşmanın Hukuki Sonuçları
Uzlaşma sağlanması ve kararlaştırılan edimin yerine getirilmesi durumunda, hukuki sonuçlar şunlardır:
- Soruşturma Aşamasında: Şüpheli edimini tek seferde yerine getirirse, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir ve kamu davası açılmaz. Edimin ileri bir tarihe bırakılması veya takside bağlanması durumunda ise kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilebilir.
- Kovuşturma Aşamasında: Mahkeme aşamasında uzlaşma sağlanırsa, mahkeme davanın düşmesine karar verir.
- Tazminat Davası: Uzlaşma sağlandığı takdirde, aynı suç nedeniyle tazminat davası açılamaz ve açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılır.
Uzlaştırmanın Avantajları ve Kapsamı
Uzlaştırma, yargılama süreçlerine kıyasla daha hızlı ve daha az maliyetli bir çözüm sunar. Mağdurun zararının doğrudan giderilmesini, failin pişmanlığını göstermesini ve toplumsal barışın sağlanmasını teşvik eder.
Uzlaştırmaya tabi suçlar genellikle şikayete bağlı suçlar ve Türk Ceza Kanunu'nun 253. maddesinde belirtilen bazı suçlardır (örneğin, basit kasten yaralama). Ancak, şiddet içeren, kamu düzenini bozan, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen veya organize suçlar uzlaştırma kapsamı dışındadır.
Önemle belirtmek gerekir ki, uzlaştırma süreciyle ilgili dolandırıcılık girişimlerine karşı dikkatli olunmalı ve yalnızca resmi adli makamlar ile iletişim kurulmalıdır.