Ekinoks Nedir?
Ekinoks, Latince "aequus" (eşit) ve "nox" (gece) kelimelerinin birleşiminden türeyen "aequinoctium" sözcüğünden gelir ve "gece-gündüz eşitliği" anlamına gelir. Bu astronomik olay, Güneş ışınlarının Ekvator'a dik açıyla düşmesi sonucunda Dünya'nın her yerinde gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık olarak eşitlenmesi durumudur.
Ekinoks Nasıl Oluşur?
Dünya'nın küresel şekli, ekseninin eğik olması (yaklaşık 23,5 derece) ve Güneş etrafındaki yörünge hareketi ekinoksların meydana gelmesini sağlar. Normalde Dünya'nın eksen eğikliği nedeniyle Güneş ışınları yıl boyunca farklı açılarla düşer ve bu da mevsimleri oluşturur. Ancak ekinoks tarihlerinde, Dünya'nın ekseni Güneş'e göre öyle bir konum alır ki, Güneş ışınları Ekvator düzlemine dik bir açıyla ulaşır. Bu anlarda aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçer ve Dünya'nın her iki yarım küresi de eşit miktarda ışık alır.
Yılda İki Kez Gerçekleşen Ekinokslar
Ekinoks olayı yılda iki kez yaşanır: İlkbahar Ekinoksu ve Sonbahar Ekinoksu.
- 21 Mart İlkbahar Ekinoksu: Kuzey Yarım Küre'de ilkbaharın, Güney Yarım Küre'de ise sonbaharın başlangıcıdır. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre'de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar. Kuzey Kutup Noktası'nda altı aylık gündüz, Güney Kutup Noktası'nda ise altı aylık gece başlar.
- 23 Eylül Sonbahar Ekinoksu: Kuzey Yarım Küre'de sonbaharın, Güney Yarım Küre'de ise ilkbaharın başlangıcıdır. Bu tarihten sonra Güney Yarım Küre'de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar. Kuzey Kutup Noktası'nda altı aylık gece, Güney Kutup Noktası'nda ise altı aylık gündüz başlar.
Ekinoksların Ortak Özellikleri
Her iki ekinoks tarihinde de bazı ortak özellikler gözlemlenir:
- Güneş ışınları Ekvator'a dik açıyla düşer.
- Dünya'nın her yerinde gece ve gündüz süreleri yaklaşık olarak eşit olur.
- Aydınlanma çemberi kutup noktalarından teğet geçer.
- Ekvator'da öğle vakti cisimlerin gölgesi oluşmaz.
- Güneş ışınları her iki yarım küreye aynı açılarla gelir.
Ekinokslar, mevsim geçişlerinin önemli bir göstergesi olmasının yanı sıra, tarım ve kültürel gelenekler açısından da önem taşır.