Amipli Dizanteri Nedir?
Amipli dizanteri, Entamoeba histolytica adı verilen tek hücreli bir parazitin neden olduğu, kalın bağırsağı etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır. Halk arasında “kanlı ishal” olarak da bilinen dizanterinin iki ana tipinden biridir (diğeri basilli dizanteridir). Bu parazit, bağırsak duvarında iltihaplanma, ülserasyon ve kanamaya yol açarak şiddetli semptomlara neden olabilir. Zamanında ve doğru tedavi edilmediği takdirde hayati tehlike oluşturabilir ve amipler bağırsak duvarından kana karışarak karaciğer, akciğer ve beyin gibi diğer organlarda apse oluşumuna neden olabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Amipli dizanterinin belirtileri genellikle parazitin vücuda alınmasından 2-4 hafta sonra ortaya çıkar, ancak bazı durumlarda asemptomatik seyredebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Şiddetli karın ağrısı ve krampları
- Kanlı ve mukuslu ishal
- Mide bulantısı ve kusma
- Ateş ve titreme
- Halsizlik ve yorgunluk
- Kilo kaybı
- Ağrılı dışkılama
Nadir durumlarda, amiplerin karaciğere yayılmasıyla karaciğer apsesi oluşabilir. Bu durumda karnın sağ üst kısmında ağrı ve karaciğerde şişme gibi ek belirtiler görülebilir.
Nasıl Bulaşır?
Amipli dizanteri, genellikle kirli su ve gıdalar yoluyla ağızdan bulaşan oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Bulaşma yolları arasında şunlar bulunur:
- Kontamine Su ve Gıdalar: Enfekte kişinin dışkısıyla kirlenmiş su veya yiyeceklerin tüketilmesi en yaygın bulaşma yoludur.
- Kötü Hijyen Koşulları: Tuvalet sonrası ellerin yeterince yıkanmaması veya enfekte kişilerin gıdalarla teması hastalığın yayılmasına neden olabilir.
- Doğrudan Temas: Enfekte bir kişiyle yakın fiziksel temas, özellikle hijyenin yetersiz olduğu durumlarda bulaşma riskini artırır.
- Amip Kistleri: Amip kistleri dış ortamda uzun süre canlı kalabildiği için salgınlara yol açabilir.
Tedavisi Nasıl Yapılır?
Amipli dizanteri tedavisi, enfeksiyonun şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Tedavide temel prensip, kaybedilen sıvının yerine konması ve parazitin ortadan kaldırılmasıdır.
- İlaç Tedavisi: Amipleri öldürmek için genellikle metronidazol veya tinidazol gibi antibiyotikler kullanılır. Bağırsaktaki kistleri temizlemek için paromomisin gibi lumensitidler de reçete edilebilir.
- Sıvı Tedavisi: Şiddetli ishal nedeniyle oluşan dehidrasyonu önlemek için bol sıvı tüketimi önemlidir. Gerekirse damar yoluyla sıvı takviyesi yapılabilir.
- Beslenme ve Dinlenme: Belirtiler azalana kadar sindirimi kolay gıdalarla hafif bir diyet uygulanması ve vücudun iyileşmesi için dinlenmek önemlidir.
Korunma Yolları Nelerdir?
Amipli dizanteriden korunmak için kişisel hijyen ve çevresel önlemler büyük önem taşır.
- El Hijyeni: Tuvalet sonrası ve yemek hazırlama/yeme öncesi ellerin su ve sabunla sık sık yıkanması esastır.
- Su Hijyeni: İçme suyu kaynaklarının temiz olduğundan emin olunmalı, şüpheli durumlarda su kaynatılarak tüketilmelidir.
- Gıda Hijyeni: Sebze ve meyveler iyice yıkanmalı, gıdalar uygun şekilde pişirilmeli ve depolanmalıdır. Çiğ besinlerden uzak durulması önerilir.
- Kişisel Eşya Paylaşımı: Dizanteri olan hastaların kişisel eşyaları (havlu vb.) kullanılmamalı ve tuvaletler dezenfekte edilmelidir.