Diyare (İshal) Nedir?
Diyare, halk arasında ishal olarak bilinen, bağırsak hareketlerinin hızlanması ve dışkının gevşek, sulu veya sıvıya yakın bir kıvam alması durumudur. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, bir günde üç veya daha fazla gevşek veya sıvı dışkılama diyare olarak tanımlanır. Bu durum, bağırsakların suyu yeterince emememesi veya aşırı sıvı salgılaması sonucu ortaya çıkar.
Diyare Türleri
- Akut Diyare: Genellikle 1-2 gün süren ve aniden başlayan ishal türüdür. Çoğunlukla viral veya bakteriyel enfeksiyonlar ya da gıda zehirlenmeleri gibi geçici nedenlerle ortaya çıkar.
- Kronik Diyare: Dört haftadan daha uzun süren ishal durumudur. Genellikle irritabl bağırsak sendromu (İBS), Crohn hastalığı, ülseratif kolit veya çölyak hastalığı gibi altta yatan kronik sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir.
Diyare Nedenleri
Diyarenin birçok farklı nedeni olabilir. En yaygın nedenler şunlardır:
- Enfeksiyonlar: Virüsler (rotavirüs, norovirüs), bakteriler (salmonella, E. coli, campylobacter) ve parazitler bağırsaklarda enfeksiyona yol açabilir. Bu enfeksiyonlar genellikle kontamine yiyecek veya su tüketimiyle bulaşır.
- Gıda İntoleransları ve Alerjileri: Laktoz intoleransı veya fruktoz intoleransı gibi bazı besinlere karşı hassasiyet diyareye neden olabilir.
- İlaçlar: Özellikle antibiyotikler, bağırsaklardaki doğal bakteri dengesini bozarak ishale yol açabilir. Kanser ilaçları ve magnezyum içeren antasitler de diyareye neden olabilir.
- Sindirim Sistemi Hastalıkları: İnflamatuar bağırsak hastalıkları (Crohn hastalığı, ülseratif kolit), irritabl bağırsak sendromu (İBS) ve çölyak hastalığı gibi durumlar kronik diyareye yol açabilir.
- Diğer Nedenler: Gıda zehirlenmeleri ve stres gibi faktörler de bağırsak hareketlerini etkileyerek diyareye neden olabilir.
Diyare Belirtileri
Diyare ile ilişkili belirtiler şunları içerebilir:
- Sık, gevşek ve sulu dışkılama
- Karın krampları veya ağrısı
- Mide bulantısı ve kusma
- Ateş (özellikle enfeksiyon varsa)
- Gaz ve karında şişkinlik
- Dışkıda mukus veya kan (enfeksiyon veya iltihaplanma durumunda)
- Tuvalete acil ihtiyaç hissi
Sıvı Kaybı (Dehidrasyon)
Diyarenin en ciddi komplikasyonlarından biri, vücudun aşırı sıvı ve elektrolit kaybetmesi sonucu oluşan dehidrasyondur. Dehidrasyon belirtileri arasında aşırı susuzluk, ağız kuruluğu, idrara çıkmada azalma, ciltte gerginlik kaybı, hızlı kalp atışı ve halsizlik bulunabilir.
Diyare Tedavisi ve Önlenmesi
Diyare tedavisinin temel amacı, kaybedilen sıvı ve elektrolitleri yerine koymaktır. Çoğu hafif diyare vakası kendiliğinden düzelir ve evde uygulanabilecek basit yöntemlerle kontrol altına alınabilir.
- Sıvı Alımı: Bol su, et suyu çorbaları ve elektrolit içeren içecekler tüketmek önemlidir.
- Beslenme: Muz, pirinç lapası, haşlanmış patates, elma püresi ve kızarmış ekmek gibi lif oranı düşük ve hafif gıdalar önerilir. Yüksek lifli, yağlı, baharatlı yiyeceklerden, alkol ve kafeinden kaçınılmalıdır.
- Probiyotikler: Bağırsaklardaki faydalı bakterileri dengeleyerek iyileşmeye yardımcı olabilir.
- İlaçlar: Doktor kontrolünde antidiyareik ilaçlar veya bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotikler kullanılabilir.
- Ne Zaman Doktora Gidilmeli: Yüksek ateş (38°C üzeri), dışkıda kan veya mukus, şiddetli karın ağrısı, dehidrasyon belirtileri, iki günden uzun süren ishal veya bebeklerde/küçük çocuklarda ishal durumunda mutlaka bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır.
Diyareyi önlemek için hijyen kurallarına dikkat etmek (özellikle el yıkama), gıda güvenliği önlemlerini almak (yiyecekleri iyi pişirmek, sebze ve meyveleri yıkamak, temiz içme suyu kullanmak) ve rotavirüs gibi hastalıklara karşı aşılanmak önemlidir.