Halk arasında kurdeşen olarak bilinen ürtiker, deride aniden beliren, kaşıntılı, kızarık ve kabarık döküntülerle karakterize bir cilt rahatsızlığıdır. Bu döküntüler, basmakla solan ve etrafı kızarık, sınırları belirgin lezyonlar şeklinde görülebilir. Ürtiker, vücudun belirli bir bölgesinde ortaya çıkabileceği gibi, bazen tüm vücuda yayılabilir. Dünya genelinde her beş kişiden biri hayatının bir döneminde ürtiker geçirmektedir.
Ürtiker Nasıl Ortaya Çıkar?
Ürtiker, ciltteki mast hücrelerinden salgılanan histaminin etkisiyle ortaya çıkar. Histamin, damarlarda genişlemeye ve damar duvarında geçirgenliğin artmasına neden olarak ciltte şişlik ve kızarıklıklara yol açar.
Ürtiker Çeşitleri
Ürtiker, süresine göre iki ana başlık altında incelenir:
- Akut Ürtiker: Genellikle birkaç saat ila altı hafta arasında süren ani cilt reaksiyonudur. Çoğu zaman kendiliğinden kaybolur ve hayati bir tehlike taşımaz.
- Kronik Ürtiker: Altı haftadan daha uzun süren ve zamanla alevlenip yatışabilen ürtiker türüdür. Kronik ürtiker vakalarının nedeni çoğu zaman belirlenemeyebilir ve bu duruma “idiyopatik ürtiker” denir.
Ürtiker Belirtileri Nelerdir?
Ürtikerin en belirgin belirtileri şunlardır:
- Ciltte kabarık, kırmızı veya soluk döküntüler (ürtiker plakları).
- Yoğun kaşıntı veya yanma hissi.
- Farklı bölgelerde aniden ortaya çıkan ve yer değiştiren lezyonlar.
- Birkaç saat veya gün içinde kendiliğinden kaybolan kabarıklıklar.
- Şiddetli vakalarda dudak, göz kapakları, el, ayak ve boğazda şişlik (anjiyoödem). Anjiyoödem, derinin alt katmanlarında sıvı birikmesiyle oluşur.
Ürtikere Neden Olan Faktörler
Ürtikerin ortaya çıkmasına neden olabilecek çeşitli tetikleyiciler bulunmaktadır:
- Alerjenler: Gıda alerjileri (fındık, kabuklu deniz ürünleri, yumurta, süt, çilek gibi), ilaçlar (antibiyotikler, ağrı kesiciler gibi) ve böcek sokmaları.
- Enfeksiyonlar: Viral (grip, soğuk algınlığı), bakteriyel veya bazı mantar enfeksiyonları.
- Fiziksel Etkenler: Soğuk, sıcak, güneş ışığı, basınç, sürtünme, egzersiz ve terleme gibi fiziksel uyarıcılar.
- Stres: Stres, ürtikerin ortaya çıkmasına veya şiddetlenmesine neden olabilir.
- Diğer Hastalıklar: Tiroid bozuklukları, otoimmün hastalıklar ve bazı sistemik rahatsızlıklar kronik ürtikere yol açabilir.
Tanı ve Tedavi
Ürtiker tanısı genellikle hastanın öyküsü ve fiziksel muayene ile konulur. Tanıya yönelik laboratuvar testleri, olası etiyolojik nedenleri araştırmak amacıyla yapılabilir ancak her zaman yardımcı olmayabilir.
Ürtiker tedavisinin temelini, eğer belirlenebilirse, tetikleyici faktörlerden kaçınmak oluşturur. Semptomları hafifletmek için antihistaminik ilaçlar yaygın olarak kullanılır. Bu ilaçlar, histaminin etkisini bloke ederek kaşıntı, kızarıklık ve şişliği azaltır. Şiddetli vakalarda veya standart tedaviye yanıt alınamadığında doktor kontrolünde farklı ilaçlar veya doz ayarlamaları yapılabilir. Anafilaksi gibi ciddi reaksiyonlarda epinefrin enjeksiyonu hayat kurtarıcı olabilir. Evde soğuk kompres ve aloe vera gibi yöntemler de semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.