Sedasyon Nedir?
Sedasyon, tıbbi müdahaleleri daha kolay ve konforlu hale getirmek için hastanın huzursuzluk, korku, endişe ve gerginliğini gidererek ağrı hissini engellemeyi amaçlayan bir sakinleştirme tekniğidir . Sedatif ilaçlar yardımıyla uygulanan bu işlem, hastanın tüm reflekslerinin korunduğu, derinliği ayarlanabilir bir uyku hali yaratır . Sedasyonun temel amacı, hastanın kaygı ve korku gibi hislerinin kontrol altına alınması, hareketsizliğin sağlanması ve hasta konforunun artırılmasıdır .
Sedasyon Nasıl Uygulanır?
Sedasyon uygulaması, anestezi uzmanı tarafından yapılır ve her hasta için özel olarak planlanır . Uygulama öncesinde hastanın yaşına, sağlık durumuna, operasyonun türüne ve süresine göre uygun ilaç türü ve dozu belirlenir . Sedatif ilaçlar genellikle damar yoluyla verilir . Küçük yaştaki veya damar yolu açılmasına hazır olmayan çocuklarda burundan damla yoluyla başlanabilir . İşlem süresince hastanın nabız, solunum, oksijen satürasyonu, tansiyon ve vücut sıcaklığı gibi yaşamsal bulguları anestezi uzmanı tarafından sürekli olarak monitörize edilir . Sedasyonun süresi ve derinliği, kullanılan ilaçlarla ayarlanabilir ve işlem sırasında ek dozlar verilerek uzatılabilir .
Sedasyon Türleri Nelerdir?
Yapılacak tıbbi işlemin neden olacağı acı veya rahatsızlık durumuna göre sedasyon farklı türlere ayrılır . Bilinç yatıştırma etkisinin şiddetine göre belirlenen sedasyon türleri şunlardır:
- Minimal (Hafif) Sedasyon: Hastanın bilinci açık ve rahatlamış durumdadır. Sözlü komutlara yanıt verebilir ve konuşabilir düzeydedir. Kaygı ve panik atak gibi durumların yatıştırılması veya hafif rahatsızlığa neden olan tıbbi görüntüleme prosedürleri için tercih edilir .
- Orta Düzey Sedasyon: Bilinçli sedasyon veya prosedürel sedasyon olarak da adlandırılır. Hasta yarı bilinçli durumdadır, uyanıktır ancak uyku hali içerisindedir. Kendi kendine soluk alabilme ve uyarılara yanıt verebilme hali devam ederken, acı ve endişe hisleri önemli ölçüde azalır .
- Derin Sedasyon: Hastanın bilinci neredeyse kapalıdır ve uyandırılması zaman alabilir. Yalnızca sürekli tekrarlanan şiddetli ve ağrılı uyarılara karşı tepki verebilir. Solunum konusunda yardıma ihtiyaç duyulabilse de kardiyovasküler fonksiyonlar genellikle bozulmaz .
Sedasyonun Avantajları ve Kullanım Alanları
Sedasyon, hastalar için birçok avantaj sunar. İşlem sırasında daha az stres, gevşeme ve rahatlama sağlar, anksiyeteyi azaltır ve işleme karşı direnci düşürür . Özellikle diş hekimi korkusu, iğne fobisi olanlar, mide bulantısı veya kusma refleksi yaşayanlar, zihinsel engelli bireyler ve uzun süreli tedaviler gerektiren hastalar için idealdir . Sedasyon sayesinde hastalar, işlem sonrası genellikle hiçbir şeyi hatırlamadıkları için psikolojik travmalardan korunmuş olurlar . Endoskopi, kolonoskopi ve küçük cerrahi müdahaleler gibi birçok alanda kullanılır .
Sedasyon ile Genel Anestezi Arasındaki Fark
Sedasyon ve genel anestezi benzerlikler gösterse de birbirinden farklıdır . Sedasyonda hasta tamamen uykuya dalmadan işlem yapılırken, genel anestezide hasta tamamen uyku durumuna geçer ve bilinci kapalıdır . Sedasyon sırasında hasta kendi kendine solunumunu sağlayabilir ve sözel komutlara yanıt verebilirken , genel anestezide hasta solunum desteğine ihtiyaç duyar ve hiçbir uyarana yanıt veremez . Genel anesteziye göre sedasyon çok daha güvenli ve kolay bir uyutma işlemidir, riskleri ve yan etkileri daha azdır .
Sedasyonun Riskleri ve Yan Etkileri
Sedasyon genellikle güvenli bir işlem olsa da, kullanılan ilaçlara bağlı olarak bazı yan etkiler görülebilir . Bu yan etkiler arasında halsizlik, reflekslerde azalma, tansiyon düşüklüğü, baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, geçici unutkanlık ve hafif solunum baskılanması yer alabilir . Bu etkiler genellikle işlemden kısa süre sonra hafifleyerek kaybolur .
Sedasyon her hastaya uygulanamaz. Ciddi akciğer ve kalp rahatsızlığı olanlar, solunum sıkıntısı yaşayanlar, uykuda solunum durma öyküsü olanlar ve 6 saat açlık süresine uymayan hastalarda sedasyon tercih edilmez . Anestezi uzmanı, hastanın tıbbi geçmişini ve tahlil sonuçlarını değerlendirerek sedasyonun uygun olup olmadığına karar verir .