Dissosiyatif Anesteziye Genel Bakış
Dissosiyatif anestezi, hastanın bilinci açık gibi görünse de çevreden tamamen kopuk olduğu, ağrı hissinin ortadan kalktığı (analjezi), hafıza kaybı (amnezi) ve katalepsi (kas sertliği) ile karakterize edilen özel bir anestezi türüdür. Bu durum, geleneksel genel anesteziden farklıdır çünkü hastanın solunum ve dolaşım fonksiyonları genellikle korunur ve laringeal ile farengeal refleksler aktif kalma eğilimindedir.
Etki Mekanizması ve Özellikleri
Dissosiyatif anestezinin temel etki mekanizması, beynin kortikotalamik sisteminin baskılanmasıyla gerçekleşirken, limbik ve retiküler sistemler genellikle etkilenmez. Bu durum, hastanın dış uyaranlara karşı tepkisiz kalmasına rağmen, gözlerinin açık olması ve nistagmus (göz titremesi) gibi belirtilerin görülebilmesine yol açar.
- Analjezi: Deri ve ekstremitelerde iyi derecede ağrı kesici etki sağlarken, visseral (iç organ) ağrısı için daha zayıf bir etki gösterir.
- Kas Tonusu: Kas tonusunda artış, hatta sertlik görülebilir. Derin anestezide bile baş ve boyunda spontan hareketler oluşabilir.
- Refleksler: Laringeal ve farengeal refleksler azalmakla birlikte tamamen ortadan kalkmaz, bu da entübasyonu zorlaştırabilir.
- Kardiyovasküler Etkiler: Kalp frekansını, kan basıncını ve kardiyak output'u artırabilir.
Kullanım Alanları ve Başlıca Ajan
En yaygın kullanılan dissosiyatif anestezik ajan Ketamin'dir. Ketamin, hem intravenöz (IV) hem de intramüsküler (IM) yolla uygulanabilir ve geniş bir anestezik doz aralığına sahiptir. Genellikle kısa süreli cerrahi müdahalelerde, sedatif ve trankilizanlarla birlikte kullanılır. Özellikle kedilerde ve köpeklerde indüksiyon için Diazepam ile kombinasyonu yaygın olarak uygulanır.
Dissosiyatif anestezi, özellikle acil servislerde eklem çıkıkları redüksiyonu, kardiyoversiyon gibi kısa süreli ve ağrılı prosedürlerde tercih edilebilir. Ayrıca, personele zarar verebilecek hayvanların zaptı raptı için de kullanılabilir.
Yan Etkileri
Dissosiyatif anestezinin bazı yan etkileri bulunmaktadır. Bunlar arasında artan salivasyon (tükürük salgısı), kas tonusunda artış, nistagmus ve uyanma döneminde halüsinasyonlar, kabuslar veya rüyalar görülebilir. Hızlı enjeksiyon apnö ve kardiyak arrest oluşturabilir. Kornea yarası olan köpeklerde intraoküler basınçta artışa neden olabileceği için dikkatli kullanılmalıdır.