Polikistik Over Sendromu (PKOS), üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin (hormonal) bozukluklardan biridir. Dünya genelinde milyonlarca kadını etkileyen bu durum, sadece üreme sağlığını değil, aynı zamanda genel yaşam kalitesini de önemli ölçüde etkileyebilir. PKOS, karmaşık bir sendrom olup, genellikle üç ana kriterden en az ikisinin varlığı ile teşhis edilir: düzensiz veya hiç olmayan adet döngüleri, yüksek seviyelerde erkeklik hormonları (androjenler) ve yumurtalıklarda polikistik görünüm.
PKOS'un Belirtileri Nelerdir?
PKOS'un belirtileri kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir. Bazı kadınlarda belirtiler hafifken, bazılarında daha şiddetli olabilir. En yaygın belirtiler şunlardır:
- Düzensiz Adet Döngüleri: Bu, PKOS'un en belirgin işaretlerinden biridir. Adetler seyrek olabilir (oligomenore), hiç gelmeyebilir (amenore) veya düzensiz kanamalar şeklinde görülebilir. Bu durum, yumurtlama sürecinin düzensiz veya hiç gerçekleşmemesinden kaynaklanır.
- Aşırı Androjen Seviyeleri: Vücutta erkeklik hormonlarının (androjenler) normalden yüksek olması, çeşitli belirtilere yol açabilir. Bunlar arasında yüz, göğüs, sırt ve karın bölgesinde aşırı tüylenme (hirsutizm), akne ve saç dökülmesi (erkek tipi kellik) yer alır.
- Polikistik Yumurtalıklar: Ultrason muayenesinde yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist (folikül) görülmesi, PKOS'un bir göstergesi olabilir. Ancak bu durum, PKOS'u olan her kadında görülmeyebilir ve sadece bu bulgu ile PKOS teşhisi konulmaz.
- Kilo Alma ve Obezite: PKOS'lu kadınların önemli bir kısmında kilo alma eğilimi ve obezite görülür. Özellikle karın bölgesinde yağlanma artışı yaygındır.
- İnsülin Direnci: PKOS ile sıklıkla ilişkili olan insülin direnci, vücudun insülini etkili bir şekilde kullanamaması durumudur. Bu durum, kan şekeri seviyelerinin yükselmesine ve zamanla tip 2 diyabet riskinin artmasına neden olabilir.
- Kısırlık: Yumurtlama sorunları nedeniyle PKOS'lu kadınlarda gebe kalma güçlüğü yaşanabilir.
- Yorgunluk ve Ruh Hali Değişiklikleri: Bazı kadınlar, PKOS ile ilişkili olarak aşırı yorgunluk, anksiyete ve depresyon gibi ruh hali değişiklikleri yaşayabilirler.
PKOS'un Nedenleri
PKOS'un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin birleşimi rol oynadığı düşünülmektedir. İnsülin direnci ve androjen seviyelerindeki artışın bu sendromun gelişiminde önemli bir rolü olduğu kabul edilmektedir.
PKOS Teşhisi ve Tedavisi
PKOS teşhisi, genellikle hastanın tıbbi geçmişi, fizik muayenesi, kan testleri (hormon seviyelerini ölçmek için) ve pelvik ultrason gibi yöntemlerle konulur. Tedavi, belirtileri yönetmeye, komplikasyonları önlemeye ve yaşam kalitesini artırmaya odaklanır.
Tedavi yaklaşımları şunları içerebilir:
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz, kilo kontrolüne yardımcı olarak insülin direncini azaltabilir ve adet döngülerini düzenleyebilir.
- İlaç Tedavisi: Adet döngülerini düzenlemek, yumurtlamayı teşvik etmek ve androjen seviyelerini düşürmek için doğum kontrol hapları, anti-androjen ilaçlar ve diyabet ilaçları (metformin gibi) kullanılabilir.
- Doğurganlık Tedavileri: Gebe kalmak isteyen kadınlar için yumurtlama uyarıcı ilaçlar veya diğer yardımcı üreme teknikleri önerilebilir.
PKOS kronik bir durumdur ve yönetimi uzun vadeli bir süreç gerektirir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile PKOS'lu kadınlar sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler.