Hematokrit (HCT) Nedir?
Hematokrit (HCT), kanın temel bileşenlerinden biri olan kırmızı kan hücrelerinin (eritrositler veya alyuvarlar) toplam kan hacmine oranını ifade eden bir laboratuvar parametresidir. Bu oran genellikle yüzde (%) olarak belirtilir. Kırmızı kan hücreleri, akciğerlerden vücudun dokularına oksijen taşımak ve karbondioksiti uzaklaştırmakla görevli olduğundan, HCT değeri vücudun oksijen taşıma kapasitesi hakkında önemli bilgiler sunar.
Hematokrit Nasıl Ölçülür?
Hematokrit testi, genellikle tam kan sayımı (CBC) testinin bir parçası olarak yapılır. Ölçüm süreci şu adımları içerir:
- Hastadan kol damarından küçük bir kan örneği alınır.
- Alınan kan örneği özel bir tüpe konularak laboratuvarda santrifüj cihazına yerleştirilir.
- Santrifüj işlemi sayesinde kan, yoğunluklarına göre tabakalara ayrılır: en altta kırmızı kan hücreleri, ortada beyaz kan hücreleri ve trombositler, en üstte ise plazma bulunur.
- Kırmızı kan hücrelerinin oluşturduğu tabakanın toplam kan hacmine oranı hesaplanarak HCT değeri belirlenir.
Modern laboratuvarlarda genellikle otomatik hematoloji analizörleri kullanılırken, manuel santrifüj yöntemi de mevcuttur.
Normal Hematokrit Değerleri Nelerdir?
Hematokritin normal değerleri yaşa, cinsiyete ve hatta laboratuvarın kullandığı referans aralıklarına göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak kabul edilen HCT değer aralıkları şunlardır:
- Yetişkin Erkeklerde: %38 - %52
- Yetişkin Kadınlarda: %34 - %46
- Yenidoğanlarda: %45 - %61
- Süt Çocukluğu Döneminde: %32 - %42
Yüksek ve Düşük Hematokrit Ne Anlama Gelir?
Düşük Hematokrit (HCT Düşüklüğü)
Düşük hematokrit, kandaki kırmızı kan hücrelerinin oranının normalden az olması durumudur ve genellikle anemi (kansızlık) ile ilişkilidir. Bu durumda vücuda yeterli oksijen taşınamaz ve çeşitli belirtiler ortaya çıkabilir.
Düşük HCT nedenleri arasında şunlar bulunabilir:
- Demir, folik asit veya B12 vitamini eksikliği
- Kronik kan kaybı (mide-bağırsak kanamaları, yoğun adet dönemleri)
- Kronik böbrek hastalıkları
- Kemik iliği sorunları veya yetmezliği
- Bazı genetik bozukluklar (talasemi, orak hücreli anemi)
- Gebelik
- Kemoterapi ve radyoterapi gibi kanser tedavileri
Düşük HCT belirtileri arasında halsizlik, yorgunluk, soluk cilt, baş dönmesi, nefes darlığı, kalp çarpıntısı ve baş ağrısı sayılabilir.
Yüksek Hematokrit (HCT Yüksekliği)
Yüksek hematokrit, kandaki kırmızı kan hücrelerinin oranının normalin üzerine çıkması durumudur ve polisitemi olarak adlandırılabilir. Bu durum kanın yoğunluğunu artırarak kan akışını yavaşlatabilir.
Yüksek HCT nedenleri arasında şunlar bulunabilir:
- Dehidrasyon (vücudun susuz kalması)
- Yüksek rakımda yaşamak
- Kronik akciğer hastalıkları (KOAH)
- Böbrek problemleri
- Uyku apnesi
- Sigara kullanımı
- Bazı kalp hastalıkları
- Polisitemi vera gibi kemik iliği hastalıkları
Yüksek HCT belirtileri arasında el ve yüzde kızarıklık, baş ağrısı, kaşıntı, görme bozukluğu, eklem ve kas ağrıları, uyku problemleri ve göğüs ağrısı görülebilir.