Fistül Nedir?
Fistül, anatomide normalde birbiriyle bağlantısı olmaması gereken iki organ, damar veya içi boş alan arasında oluşan, tüp şeklindeki anormal bir geçiş yolu veya bağlantıdır. Latince'de "tüp" anlamına gelen "fistula" kelimesinden türemiştir. Bu anormal bağlantılar, bir iç organ ile başka bir iç organ arasında olabileceği gibi, bir iç organ ile vücut yüzeyindeki cilt arasında da meydana gelebilir.
Fistül Neden Oluşur?
Fistüller genellikle çeşitli nedenlerle ortaya çıkar. En yaygın oluşum nedenleri arasında enfeksiyonlar, iltihaplanmalar, travmalar ve cerrahi işlemler yer alır. Özellikle anal apseler, Crohn hastalığı gibi kronik inflamatuar bağırsak hastalıkları ve pelvik cerrahiler fistül oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bazı durumlarda ise fistüller, hemodiyaliz gibi tedavilerin bir parçası olarak cerrahi yolla bilerek oluşturulabilir.
Fistül Türleri Nelerdir?
Fistüller, vücuttaki konumlarına ve yapısal özelliklerine göre çeşitli türlere ayrılır. En sık görülen fistül türleri şunlardır:
- Anal Fistül (Perianal Fistül): Anüsün etrafında veya yakınında bulunan cilt ile bağırsağın son kısmı arasında oluşan küçük tünel şeklindeki anormal yapılardır. Genellikle anal apse sonrası gelişir ve en yaygın fistül türüdür.
- İdrar Yolu Fistülleri: İdrar yollarını oluşturan organlarla cilt veya yakındaki bir başka organ arasındaki anormal bağlantılardır. Örneğin, mesane ile vajina arasındaki bağlantıya vezikovajinal fistül denir.
- Rektovajinal veya Anovajinal Fistül: Rektum veya anüs ile vajina arasında bir delik veya bağlantı oluşması durumudur.
- Enteroenteral Fistül: Bağırsakların iki farklı bölümü arasında meydana gelen fistüllerdir.
- Enterokutanöz Fistül: Bağırsak ile cilt yüzeyi arasında oluşan fistüllerdir.
Fistül Belirtileri Nelerdir?
Fistül belirtileri, fistülün vücuttaki konumuna ve ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Yaygın olarak görülen belirtiler şunlardır:
- Anüs çevresinde veya fistülün bulunduğu bölgede ağrı, şişlik, kızarıklık ve hassasiyet.
- Kötü kokulu akıntı (irin) veya sıvı sızması.
- Dışkılama sırasında ağrı veya kanama.
- Bazı durumlarda ateş ve halsizlik.
- İdrar yolu fistüllerinde vajinadan idrar veya dışkı sızması, sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve karın ağrısı görülebilir.
Fistül Tedavisi Nasıl Yapılır?
Fistülün en etkili tedavisi genellikle cerrahi müdahale ile gerçekleştirilir. İlaç tedavisi, özellikle antibiyotikler, fistülün etkisini azaltmaya yönelik destekleyici olabilir ancak kalıcı çözüm genellikle cerrahi işlemlerle sağlanır. Cerrahi tedavi yöntemleri, fistülün türüne, konumuna ve karmaşıklığına göre farklılık gösterebilir.
Uygulanan cerrahi yöntemler arasında fistülotomi (fistül kanalının açılması ve kazınması), seton teknikleri (fistül kanalına bir iplik veya lastik yerleştirilmesi), lazer ile fistülün kapatılması (LAFT) ve LIFT (fistül kanalının bağlanması) gibi teknikler bulunur. Tedavinin temel amacı, anormal bağlantının kapatılması veya çıkarılması ve enfeksiyonun tamamen giderilmesidir. Tedavi edilmeyen fistüller zamanla dallanarak daha komplike hale gelebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.