Atelektazi Nedir?
Atelektazi, akciğerlerin bir kısmının veya tamamının hava ile dolamaması ve çökmesi durumudur. Halk arasında “akciğer büzüşmesi” veya “akciğer sönmesi” olarak da adlandırılan bu durum, akciğerdeki küçük hava keseciklerinin (alveoller) işlevini kaybetmesiyle ortaya çıkar. Atelektazi, akciğerin bir lobunda meydana gelebileceği gibi, her iki lobunda birden de görülebilir ve solunum fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir.
Atelektazi Neden Olur?
Atelektaziye yol açan birçok farklı neden bulunmaktadır. Bu nedenler genellikle iki ana kategoriye ayrılır: tıkayıcı (obstrüktif) ve tıkayıcı olmayan (non-obstrüktif) faktörler.
- Tıkayıcı Nedenler: Hava yollarını tıkayan herhangi bir durum atelektaziye yol açabilir. Bunlar arasında mukus tıkaçları, balgam birikmesi, solunum yoluna kaçan yabancı cisimler, bronş tümörleri ve ameliyat sonrası oluşan darlıklar yer alır.
- Tıkayıcı Olmayan Nedenler: Akciğerlere dışarıdan baskı yapan veya akciğerin genişlemesini engelleyen durumlar bu kategoriye girer. Plevral boşlukta sıvı (plevral efüzyon) veya hava (pnömotoraks) birikimi, göğüs travmaları, zatürre gibi enfeksiyonlar, yenidoğanlarda sürfaktan eksikliği, uzun süre yatarak tedavi gerektiren durumlar, genel anestezi ve sigara kullanımı atelektazi riskini artıran faktörlerdendir.
Atelektazi Belirtileri Nelerdir?
Atelektazi belirtileri, etkilenen akciğer alanının büyüklüğüne ve altta yatan nedene göre değişiklik gösterebilir. Hafif düzeydeki atelektazi vakaları bazen hiçbir belirti vermeyebilir. Ancak yaygın görülen belirtiler şunlardır:
- Nefes darlığı ve hızlı soluk alıp verme
- Derin nefes almakta güçlük çekme ve kesik kesik solunum
- Hırıltılı solunum
- Kronik öksürük
- Göğüste ağrı veya dolgunluk hissi
- Hızlı kalp atışları (taşikardi)
- Ciltte ve dudaklarda morarma veya mavimsi renk değişimi (siyanoz)
Atelektazi Türleri
Atelektazinin farklı türleri bulunmaktadır. En yaygın olanları şunlardır:
- Obstrüktif Atelektazi: Hava yollarındaki bir tıkanıklık nedeniyle oluşur.
- Pasif Atelektazi: Plevral boşlukta hava veya sıvı birikimi sonucu akciğerin sıkışmasıyla meydana gelir.
- Konjenital Atelektazi: Bronş veya bronşiyollerdeki doğumsal anomalilerden kaynaklanır.
- Yenidoğan Atelektazisi: Özellikle prematüre bebeklerde sürfaktan eksikliği nedeniyle görülür.
- Kompresif Atelektazi: Akciğerlere dışarıdan gelen bir baskı (tümör, sıvı vb.) sonucu oluşur.
Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Atelektazi tanısı genellikle hastanın şikayetleri, fizik muayene ve görüntüleme yöntemleriyle konulur. Tanı için kullanılan başlıca yöntemler akciğer röntgeni, bilgisayarlı tomografi (BT) ve bronkoskopidir.
Atelektazi tedavisinde temel amaç, altta yatan nedeni ortadan kaldırmaktır. Tedavi yöntemleri, atelektazinin nedenine ve şiddetine göre belirlenir:
- Akciğer enfeksiyonlarına bağlı atelektazide antibiyotik tedavisi uygulanır.
- Solunum yoluna kaçan yabancı bir cisim varsa, bronkoskopi ile çıkarılabilir.
- Tümör veya fibröz doku birikimi gibi durumlarda cerrahi operasyonlar gerekebilir.
- Ameliyat sonrası gelişen akut atelektazide oksijen desteği ve göğüs fizyoterapisi (derin nefes alma egzersizleri, spirometre kullanımı) etkili olabilir.
- Plevral boşlukta sıvı veya hava birikimi varsa drenaj tedavisi uygulanabilir.
Erken teşhis ve uygun tedavi, atelektazinin iyileşmesi ve olası komplikasyonların önlenmesi açısından büyük önem taşır.