Akut Gastroenterit (AGE) Nedir?
Akut gastroenterit (AGE), halk arasında “mide üşütmesi” veya “mide gribi” olarak da bilinen, mide ve ince bağırsakların iltihaplanmasıyla karakterize yaygın bir sindirim sistemi hastalığıdır. Bu durum, genellikle ani başlayan ishal, kusma, karın ağrısı ve bazen ateş gibi belirtilerle kendini gösterir. Her yaştan insanı etkileyebilmekle birlikte, özellikle küçük çocuklarda ve bağışıklık sistemi zayıf bireylerde daha sık ve şiddetli görülebilir.
Nedenleri Nelerdir?
Akut gastroenteritin başlıca nedenleri mikroorganizmalardır. Bunlar genellikle virüsler, bakteriler veya parazitler olabilir:
- Virüsler: Gastroenterit vakalarının büyük çoğunluğundan virüsler sorumludur. Rotavirüs, norovirüs, adenovirüs ve astrovirüs en sık görülen viral etkenlerdir. Bu virüsler, kontamine yiyecek ve sularla veya kişiden kişiye temasla kolayca bulaşabilir.
- Bakteriler: Salmonella, Campylobacter, Shigella ve patojenik Escherichia coli (E. coli) gibi bakteriler de gastroenterite yol açabilir. Bakteriyel gastroenterit genellikle kontamine hayvansal ürünlerin veya hijyenik olmayan koşullarda hazırlanmış yiyeceklerin tüketilmesiyle gelişir.
- Parazitler: Cryptosporidium, Giardia ve Entamoeba histolytica gibi parazitler, özellikle kötü hijyen koşullarında veya kirli su tüketimiyle enfeksiyona neden olabilir.
- Diğer Nedenler: Nadiren de olsa bazı kimyasallar, ilaç yan etkileri veya gıda zehirlenmesine yol açan toksinler de enfeksiyon dışı gastroenterit olgularını tetikleyebilir.
Belirtileri ve Bulaşma Yolları
Gastroenteritin en yaygın belirtileri şunlardır:
- Sulu ishal, bazen kanlı olmayan.
- Mide bulantısı ve kusma.
- Karın krampları ve ağrıları.
- Düşük dereceli ateş.
- Halsizlik, yorgunluk ve baş ağrısı.
Hastalık genellikle fekal-oral yolla bulaşır. Kontamine (mikropla kirlenmiş) içme suyu veya buz tüketimi, yıkanmamış meyve ve sebzeler, yetersiz pişmiş et ve deniz ürünleri başlıca bulaş kaynaklarıdır. Ayrıca, hasta kişiyle doğrudan temas, kirli ellerin ağıza götürülmesi ve ortak kullanılan yüzeylerden çapraz bulaş da yayılımda önemli rol oynar.
Korunma ve Tedavi Yöntemleri
Gastroenteritten korunmanın en etkili yolu kişisel hijyene dikkat etmektir. Özellikle yemeklerden önce ve sonra, tuvalet kullanımı sonrası ellerin sabun ve bol suyla iyice yıkanması büyük önem taşır. Güvenli içme suyu tüketimi, gıdaların iyi pişirilmesi ve çiğ sebze-meyvelerin bol suyla yıkanması da korunmada kritik adımlardır.
Gastroenterit vakalarının çoğu kendiliğinden iyileşir ve özel bir tedavi gerektirmez. Tedavideki en önemli adım, ishal ve kusma nedeniyle kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin yerine konmasıdır. Bol sıvı tüketimi, oral rehidrasyon solüsyonları (ORS) ve hafif beslenme önerilir. Viral enfeksiyonlarda antibiyotikler etkili değildir ve genellikle kullanılmaz. Bakteriyel veya parazitik enfeksiyonlarda ise doktorun önerisiyle uygun ilaçlar kullanılabilir. Şiddetli dehidrasyon, kanlı ishal veya belirtilerin uzun sürmesi durumunda mutlaka tıbbi yardım alınmalıdır.