Serolojiye Giriş
Seroloji, serum bilimi olarak da bilinen, kan serumunda bulunan antikorların ve antijenlerin incelenmesiyle ilgilenen bir tıp dalıdır. Bu bilim dalı, vücudun enfeksiyonlara veya diğer yabancı maddelere (antijenlere) karşı ürettiği bağışıklık yanıtını anlamak için kritik öneme sahiptir.
Serolojik Testlerin Çalışma Prensibi
Serolojik testlerin temel prensibi, antijen-antikor reaksiyonuna dayanır. Vücut, bir enfeksiyon etkeni veya yabancı bir madde (antijen) ile karşılaştığında, bu maddeye özgü antikor adı verilen proteinler üretir. Serolojik testler, kandaki bu antikorların varlığını, türünü ve miktarını belirleyerek, kişinin belirli bir enfeksiyona maruz kalıp kalmadığını veya bağışıklık geliştirip geliştirmediğini gösterir. Testlerde, bilinen antijenler kullanılarak serumdaki bilinmeyen antikorlar veya bilinen antikorlar kullanılarak antijenler aranır.
Serolojinin Kullanım Alanları
Seroloji, tıbbın birçok alanında yaygın olarak kullanılır:
- Enfeksiyon Hastalıklarının Teşhisi: HIV, hepatit (A, B, C), sifiliz, kızamık, kızamıkçık, COVID-19 gibi viral ve bakteriyel enfeksiyonların teşhisinde ve takibinde kullanılır.
- Otoimmün Hastalıkların Teşhisi: Romatoid artrit, lupus ve çölyak hastalığı gibi bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı hastalıkların teşhisinde antikor varlığı araştırılır.
- Kan Grubu Tayini ve Organ Nakli: Kan nakillerinde uyumluluğu belirlemek ve organ nakli öncesi/sonrası alıcı-verici uyumunu değerlendirmek için kan grubu antikorları saptanır.
- Aşı Etkinliğinin Değerlendirilmesi: Aşı sonrası kişinin bağışıklık kazanıp kazanmadığını veya bağışıklık düzeyini kontrol etmek amacıyla kullanılır.
- Kanser Teşhisi ve Takibi: Bazı kanser türlerinin teşhisi ve takibinde kullanılan tümör belirteçlerinin saptanmasında rol oynar.
Serolojik Test Çeşitleri
Serolojide kullanılan çeşitli test yöntemleri bulunmaktadır. Bunlar arasında ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay), Aglütinasyon testleri, İmmünofloresan Testleri (IFA), Western Blot ve RPR (Rapid Plasma Reagin) gibi yöntemler yer alır. Bu testler, antijen-antikor bağlanmasının farklı şekillerde gözlemlenmesi prensibine dayanır.
Serum Nedir?
Serum, kandan pıhtılaşma faktörleri (fibrinojen gibi) çıkarıldıktan sonra geriye kalan sarı renkli, berrak sıvı kısımdır. Antikorlar genellikle serumda bulunur ve serolojik testler için bu kısım kullanılır.
Serolojik testler, kolay uygulanabilir olmaları ve genellikle kısa sürede sonuç vermeleri nedeniyle tıbbi teşhiste önemli bir yer tutar. Güvenilir ve steril laboratuvar koşulları, test sonuçlarının doğruluğu için büyük önem taşır.