Sağanak Yağışın Tanımı ve Özellikleri
Meteorolojide sağanak, genellikle kümülonimbus gibi konvektif bulutlardan kaynaklanan, aniden başlayıp kısa süren ve yoğunluğu hızla değişebilen bir yağış türüdür. Bu yağış; yağmur, kar veya buz şeklinde görülebilir. Sağanak yağışı diğer yağış biçimlerinden ayıran temel özellikler şunlardır:
- Süresinin genellikle kısa olması.
- Yağışın ani başlayıp ani bitmesi.
- Yağış yoğunluğunun kısa sürede büyük değişimler göstermesi.
- Gökyüzünün görünümünde hızlı değişiklikler yaşanması.
Sağanak Yağışın Oluşumu
Sağanak yağışlar, atmosferdeki nemli hava kütlelerinin çarpışması sonucunda meydana gelir. Nemli ve sıcak hava kütleleri yükseldiğinde, hızla soğuyarak bulutların büyümesine ve içindeki su damlacıklarının yoğunlaşmasına neden olur. Bu yoğunlaşma, ani ve şiddetli bir yağış olarak yeryüzüne düşer. Genellikle gök gürültülü fırtınalarla (oraj) ilişkilendirilen kümülonimbus bulutları, sağanak yağışların ana kaynağıdır.
Yoğunluk Dereceleri
Meteorolojik açıdan sağanak yağışlar, saatlik düşen yağış miktarına göre farklı şiddetlerde sınıflandırılır:
- Hafif Sağanak: Saatte 0-2 mm arası yağış.
- Orta Sağanak: Saatte 2-10 mm arası yağış.
- Şiddetli Sağanak: Saatte 10-50 mm arası yağış.
- Çok Şiddetli Sağanak: Saatte 50 mm'den fazla yağış.
Bu yoğunluklar, özellikle şehirlerde ani su baskınlarına veya tarım alanlarında erozyona neden olabilecek potansiyele sahiptir.
Kelimenin Kökeni
“Sağanak” kelimesinin kökeni, Moğolca “şagi-” fiiline dayanır ve “dökülmek, çok şiddetli yağmur yağmak” anlamlarına gelir. Türkçede bilinen en eski kullanımı Seydi Ali Reis'in 1557 tarihli Mirat-ül Memalik adlı eserinde “şiddetli yağmur” anlamında geçmektedir.