Klimatolojiye Genel Bakış
Klimatoloji, Yunanca 'clinein' (eğimli) ve 'logos' (bilim) kelimelerinden türeyen, iklimi konu alan bir bilim dalıdır. Kısaca iklim bilimi olarak tanımlanan klimatoloji, atmosfer içerisinde meydana gelen hava olayları ile yeryüzünde görülen iklim tiplerini inceler. Bu alanda bilimsel araştırmalar yapan kişilere ise klimatolog denir.
Klimatolojinin temel konusu, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlemlenen tüm hava koşullarının ortalama özellikleri, bu koşulların tekrarlanma sıklıkları, değişkenlikleri ve saptanan ekstrem (uç) olayların bir bütünü olan iklimdir. İklim, genellikle en az 30 yıllık bir dönemi kapsayan meteorolojik gözlemlerin ortalamasıyla tanımlanır.
Klimatoloji ve Meteoroloji Arasındaki Fark
Klimatoloji ve meteoroloji, atmosfer bilimlerinin alt dalları olmalarına rağmen farklı konulara odaklanırlar:
- Meteoroloji: Yeryüzünün herhangi bir yerinde en çok 24 saat gibi kısa bir zaman dilimi içinde gözlemlenen hava durumu ile ilgilenir. Basınç, güneşlenme miktarı, bulutluluk oranı, havadaki nem miktarı gibi kısa dönemli hava koşullarını fiziksel olarak açıklar ve hava tahmininde bulunur. Meteorologlar, günlük veya haftalık hava tahminleri yaparak günlük hayatın planlanmasında önemli rol oynar.
- Klimatoloji: Meteorolojinin aksine, yıllarca hatta yüzyıllarca sürebilen daha geniş, uzun vadeli hava modellerini ve iklimin zaman içindeki değişimlerini inceler. Klimatoloji, meteorolojinin yaptığı gözlemleri alır ve insan, canlı yaşamı açısından inceleyerek açıklamaya çalışır.
Klimatolojinin Çalışma Alanları ve Önemi
Klimatoloji, geniş bir yelpazede çalışma alanlarına sahiptir ve insanlık için hayati öneme sahiptir:
- İklim Tipleri ve Elemanları: Yeryüzünde görülen başlıca iklim tiplerini, oluşum nedenlerini, özelliklerini ve insan yaşamı üzerine etkilerini inceler. Sıcaklık, basınç, rüzgar, nemlilik ve yağış gibi iklim elemanlarının dağılımları ve bu dağılımları etkileyen faktörler de klimatolojinin konusudur.
- Küresel İklim ve Değişimleri: Küresel iklimin kökeni, iklim tiplerinin mekânsal değişimlerinin nedenleri ve iklimin doğal çevre ve insan faaliyetleriyle olan ilişkisi araştırılır. İklim değişikliği, klimatolojinin en önemli araştırma alanlarından biridir.
- Ölçeksel Çalışmalar: Klimatolojik çalışmalar, makroklima (geniş ölçekli), rejiyonalklima (bölgesel), yöreselklima (yerel) ve mikroklima (çok küçük ölçekli) gibi farklı alansal ölçeklerde yürütülür.
- Uygulamalı Alanlar: Klimatolojik veriler; tarım, şehircilik, endüstri, ormancılık, inşaat, enerji üretimi, turizm ve sağlık gibi birçok sektörün geliştirilmesi ve planlanmasında temel girdileri oluşturur. Ayrıca, taşkın, sel, kuraklık gibi meteorolojik karakterli doğal afetlerin önlenmesi, tahmini ve bu afetlere ilişkin hazırlık planlamalarının yapılmasında kilit rol oynar.
- Alt Dallar: Paleoklimatoloji (geçmiş iklimleri inceleyen), biyoklimatoloji (canlılar ve iklim ilişkisini inceleyen) gibi alt dalları da bulunmaktadır.
Klimatoloji, dünyamızın geleceğine dair etkin planlamalar yapılabilmesi ve iklim değişikliğiyle mücadelede bilinçli kararlar alınabilmesi için vazgeçilmez bir bilim dalıdır.