Coğrafya Nedir?
Coğrafya, Yunanca "geo" (yer) ve "graphein" (yazmak, betimlemek) kelimelerinin birleşiminden türemiş olup, kelime anlamı olarak "yerin betimlenmesi" demektir. Bu terimi ilk kez MÖ 276-194 yılları arasında yaşamış olan Eratosthenes kullanmıştır. Günümüzde coğrafya, sadece yer isimlerini ezberlemekten çok daha fazlasını ifade eder; yeryüzünü, beşerî sistemleri ve bunlar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini inceleyen kapsamlı bir bilim dalıdır.
Coğrafyanın Temel Konusu
Coğrafya, insanı, faaliyetlerini ve doğal çevre ile ilişkilerini araştırarak, insanın doğal ortama uyumunu inceler. Hem doğal olayları hem de insan topluluklarının doğadan faydalanarak oluşturduğu yaşam tarzlarını ve organizasyonlarını konu alır. Bu bağlamda, yeryüzündeki tüm farklı nesne ve olayların mekânsal dağılımlarını, neden-sonuçsal ve karşılıklı ilişkilerini dikkate alarak kavramayı hedefler.
Coğrafyanın Ana Dalları
Coğrafya bilimi, genellikle iki ana dala ayrılarak incelenir:
1. Fiziki Coğrafya
Fiziki coğrafya, yeryüzünün fiziksel özelliklerini (yer, su, hava ve canlılar) inceler. Doğal coğrafi konuların dağılışını araştırır ve başlıca alt dalları şunlardır:
- Jeomorfoloji: Yeryüzü şekillerinin oluşumunu, nedenlerini ve süreçlerini inceler.
- Klimatoloji: İklimin, iklim elemanlarının dağılışını ve iklim tiplerini araştırır.
- Hidrografya: Okyanuslar, denizler, göller, akarsular ve yeraltı suları gibi su küreyi inceler.
- Biyocoğrafya: Bitki ve hayvanların yeryüzündeki dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri inceler.
- Toprak Coğrafyası: Toprak dağılışını ve özelliklerini araştırır.
- Kartografya: Haritaların çizimi ve haritalardan yararlanma esasları gibi konuları inceler.
2. Beşeri ve Ekonomik Coğrafya
Beşeri coğrafya, fiziksel özelliklere göre şekillenmiş insan yaşayışı, ekonomisi gibi toplumsal konularla ilgilenir. İnsan faaliyetlerinin dağılışını inceler ve başlıca alt dalları şunlardır:
- Nüfus Coğrafyası: Nüfusun özellikleri, dağılışı, yoğunlukları ve göçler gibi konuları inceler.
- Yerleşme Coğrafyası: Yerleşme tiplerini, şekillerini ve çeşitlerini araştırır.
- Kültürel Coğrafya: Toplumların kültürel özelliklerini ve dağılışlarını inceler.
- Ekonomik Coğrafya: Sanayi, ulaşım, enerji, ticaret ve turizm gibi ekonomik faaliyetlerin dağılışını ve etkilerini araştırır.
Coğrafyanın Önemi
Coğrafya, bireyin yakın çevresinden başlayarak yaşadığı ülke ve dünya hakkında bilgi sahibi olmasını sağlar. İnsanların doğal ortama nasıl davranması gerektiğini öğrenmelerine, gelecekte zararına olacak faaliyetlerden uzak durmalarına yardımcı olur. Ülkelerin sosyal, ekonomik, kültürel, bölgesel ve siyasal yönden gelişebilmeleri için coğrafi bilgi son derece önemlidir. Coğrafya, mekânsal planlamanın önemini kavratır, çevre bilinci kazandırır ve doğal ile beşerî sistemlerle uyum içinde yaşamayı öğretir.