Sabetaycılık, 17. yüzyılın ortalarında Osmanlı İmparatorluğu'nda ortaya çıkan ve Yahudi tarihinde derin izler bırakan mistik bir harekettir. Bu akımın merkezinde, kendisini Yahudilerin beklediği Mesih ilan eden Sabetay Sevi (1626-1676) yer alır. Sabetaycılık, Yahudi toplumunun o dönemdeki sosyal, ekonomik ve dini çalkantıları içinde filizlenmiş ve kısa sürede geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.
Sabetay Sevi Kimdir?
Sabetay Sevi, İzmir'de doğmuş, Kabala mistisizmi üzerine derinlemesine çalışmış bir hahamdır. Kendisini Mesih ilan etmesiyle birlikte, Yahudi dünyasında büyük bir heyecan ve aynı zamanda tartışma yaratmıştır. Sevi'nin öğretileri, geleneksel Yahudi inançlarından farklılıklar gösteriyor, bazı mistik yorumlar ve uygulamalar içeriyordu. Bu durum, bazı Yahudi çevrelerinde onu desteklerken, diğerlerinde ise büyük bir tepkiyle karşılanmasına neden oldu.
Hareketin Yükselişi ve Düşüşü
Sabetay Sevi'nin Mesihlik iddiası, özellikle Yahudi diasporasında büyük bir umut dalgası yarattı. Avrupa ve Orta Doğu'daki Yahudi toplulukları, uzun süredir bekledikleri kurtuluşun gerçekleştiğine inanarak Sevi'ye büyük destek verdiler. Sevi, takipçileriyle birlikte seyahat ederek hareketini yaydı. Ancak, bu yükseliş uzun sürmedi. 1666 yılında, Osmanlı Sultanı IV. Mehmed tarafından İstanbul'a çağrılan Sabetay Sevi, baskı altında İslam'ı kabul etmek zorunda kaldı. Bu olay, takipçileri için büyük bir hayal kırıklığı ve kriz yarattı.
Sabetaycılığın Etkileri ve Günümüzdeki Durumu
Sabetay Sevi'nin İslam'ı kabul etmesiyle birlikte, hareketin geleceği belirsizleşti. Bazı takipçileri Sevi'yi terk ederken, bazıları ise onun gizlice Yahudi inancını sürdürdüğüne inanarak hareketlerini devam ettirdiler. Bu durum, Sabetaycılığın farklı kollara ayrılmasına yol açtı. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu'ndaki bazı Yahudi toplulukları içinde gizlice varlığını sürdüren Sabetaycı gruplar oluştu. Bu grupların varlığı, zaman zaman Yahudi toplumunda tartışmalara ve endişelere neden olmuştur.
Sabetaycılığın Yahudi düşüncesi ve mistisizmi üzerindeki etkileri karmaşıktır. Bazı tarihçiler, Sabetaycılığın Yahudi Mesihçiliği'nin son büyük hareketi olduğunu savunurken, bazıları ise etkilerinin daha sınırlı olduğunu belirtir. Günümüzde Sabetaycılık, açıkça tanımlanmış bir dini grup olarak varlığını sürdürmemektedir. Ancak, tarihsel ve kültürel bir olgu olarak incelenmeye devam etmektedir. Bazı araştırmacılar, günümüzde de gizlice Sabetaycı kimliğini sürdüren küçük grupların olabileceğini öne sürmektedir.
Sabetaycılık, Yahudi tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Hem dini hem de sosyal açıdan derin etkileri olmuş, Yahudi kimliği ve Mesih beklentisi üzerine önemli soruları gündeme getirmiştir. Bu hareketin anlaşılması, Yahudi tarihinin ve mistisizminin daha iyi kavranmasına yardımcı olmaktadır.