Prediyabet, günümüzde giderek daha fazla insanı etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Bu durum, kan şekeri seviyelerinin normalin üzerinde olduğu ancak henüz tip 2 diyabet olarak sınıflandırılacak kadar yükselmediği bir ara evreyi ifade eder. Prediyabet, sessiz bir düşman gibidir çünkü genellikle belirgin belirtiler göstermez. Ancak, bu durumun farkında olmak ve gerekli önlemleri almak, gelecekteki ciddi sağlık sorunlarını önlemek açısından hayati önem taşır.
Prediyabetin Tanımı ve Nedenleri
Kan şekeri seviyeleri, vücudumuzun enerji ihtiyacını karşılamak için kullandığı glikozun kanda ne kadar bulunduğunu gösterir. İnsülin hormonu, bu glikozun hücrelere girerek enerjiye dönüşmesini sağlar. Prediyabet durumunda, vücut insülini etkili bir şekilde kullanamaz (insülin direnci) veya yeterli insülin üretemez. Bu durum, kan dolaşımındaki glikoz seviyelerinin yükselmesine yol açar.
Prediyabetin gelişmesinde rol oynayan birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında:
- Aşırı kilo veya obezite
- Fiziksel aktivite eksikliği
- Sağlıksız beslenme alışkanlıkları (işlenmiş gıdalar, şekerli içecekler vb.)
- Ailede diyabet öyküsü
- Yaş (özellikle 45 yaş üstü)
- Gestasyonel diyabet öyküsü (hamilelik sırasında diyabet)
- Polikistik over sendromu (PCOS)
Bu risk faktörlerine sahip bireylerin prediyabet geliştirme olasılığı daha yüksektir.
Prediyabetin Belirtileri
Prediyabetin en sinsi yanı, genellikle belirgin belirtiler göstermemesidir. Birçok insan, prediyabetli olduğunu bilmeden yaşayabilir. Ancak bazı kişilerde, özellikle kan şekeri seviyeleri daha da yükseldiğinde, aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Artan susuzluk
- Sık idrara çıkma
- Aşırı yorgunluk
- Bulanık görme
- Yavaş iyileşen yaralar
Bu belirtiler, tip 2 diyabetin de erken belirtileri olabileceğinden, bu tür şikayetleriniz varsa mutlaka bir sağlık profesyoneline başvurmanız önemlidir.
Prediyabetin Teşhisi
Prediyabet teşhisi, kan testleri ile konulur. En yaygın kullanılan testler şunlardır:
- Açlık Kan Şekeri Testi (AKŞ): 8 saatlik açlık sonrası yapılan kan ölçümüdür. Prediyabet için AKŞ değerleri genellikle 100-125 mg/dL arasındadır.
- Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT): Kişiye belirli bir miktar glikoz içeren bir içecek verilir ve belirli aralıklarla kan şekeri ölçülür. Prediyabet için 2 saatlik OGTT değeri 140-199 mg/dL arasındadır.
- HbA1c Testi: Son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini gösterir. Prediyabet için HbA1c değerleri %5.7 ile %6.4 arasındadır.
Bu testlerin sonuçlarına göre doktorunuz prediyabet tanısı koyabilir.
Prediyabetin Önlenmesi ve Yönetimi
Prediyabetin en iyi haberi, yaşam tarzı değişiklikleri ile tip 2 diyabete ilerlemesinin büyük ölçüde önlenebilmesidir. İşte atabileceğiniz önemli adımlar:
- Sağlıklı Beslenme: Bol sebze, meyve, tam tahıllar ve yağsız protein kaynakları tüketin. İşlenmiş gıdalar, şekerli içecekler ve doymuş yağlardan uzak durun.
- Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta düzeyde aerobik egzersiz yapmaya çalışın. Yürüyüş, yüzme, bisiklete binme gibi aktiviteler faydalıdır.
- Kilo Kontrolü: Vücut ağırlığınızın %5-7'sini kaybetmek bile prediyabetin ilerlemesini yavaşlatabilir veya durdurabilir.
- Sigarayı Bırakma: Sigara, insülin direncini artırarak prediyabet riskini yükseltir.
- Stres Yönetimi: Kronik stres, kan şekeri seviyelerini olumsuz etkileyebilir.
Doktorunuz, durumunuza göre ek olarak ilaç tedavisi de önerebilir. Prediyabet, bir uyarı işaretidir. Bu uyarıyı dikkate alarak yapacağınız yaşam tarzı değişiklikleri, hem prediyabeti yönetmenize hem de genel sağlığınızı iyileştirmenize yardımcı olacaktır.