Glukoz Nedir?
Glukoz, halk arasında “kan şekeri” olarak bilinen, vücudumuzun temel enerji kaynağı olan basit bir karbonhidrattır. Tükettiğimiz yiyeceklerdeki karbonhidratlar sindirim sistemi tarafından glukoza parçalanır ve kana karışır. Kan yoluyla tüm doku ve organlara taşınan glukoz, hücrelerin enerji üretimi için hayati öneme sahiptir. Vücudumuz, kan glukoz seviyesini insülin ve glukagon gibi hormonlar aracılığıyla belirli sınırlar içinde tutmaya çalışır. İnsülin kan şekerini düşürürken, glukagon yükseltir.
Glukoz Yüksekliği (Hiperglisemi) Nedir?
Glukoz yüksekliği veya tıbbi adıyla hiperglisemi, kandaki glukoz seviyesinin normal değer aralıklarının üzerine çıkması durumudur. Açlık kan glukozu genellikle 70-100 mg/dL arasında olmalıdır. Tokluk kan glukozu (yemekten 2 saat sonra) ise 140 mg/dL'yi geçmemelidir. Açlık kan şekerinin 100-125 mg/dL arasında olması prediyabet (gizli şeker) olarak adlandırılırken, 126 mg/dL ve üzeri diyabet tanısı için önemli bir işarettir. Tokluk kan şekerinin 200 mg/dL üzerinde olması da diyabeti düşündürür.
Glukoz Yüksekliğinin Nedenleri
Hipergliseminin en yaygın nedeni diyabet (şeker hastalığı) olup, Tip 1 diyabette vücut yeterli insülin üretemezken, Tip 2 diyabette insülin direnci veya yetersiz insülin üretimi söz konusudur. Diyabet dışında glukoz yüksekliğine yol açabilecek diğer faktörler şunlardır:
- Yetersiz veya yanlış diyabet tedavisi
- Aşırı karbonhidrat tüketimi ve sağlıksız beslenme
- Hareketsiz yaşam tarzı ve yetersiz egzersiz
- Aşırı stres
- Bazı ilaçların kullanımı (örneğin, kortikosteroidler)
- Çeşitli hormonal hastalıklar (Cushing sendromu, akromegali, hipertiroidi)
- Pankreas hastalıkları (pankreatit, pankreas kanseri)
- Enfeksiyonlar, travma veya cerrahi operasyonlar
Glukoz Yüksekliği Belirtileri
Glukoz yüksekliği genellikle belirgin semptomlarla kendini gösterir. Bu belirtiler şunları içerebilir:
- Aşırı susuzluk hissi ve ağız kuruluğu
- Sık idrara çıkma (özellikle geceleri)
- Aşırı açlık hissi
- Yorgunluk ve halsizlik
- Bulanık görme
- Açıklanamayan kilo kaybı
- Yaraların geç iyileşmesi
- Tekrarlayan enfeksiyonlar (vajinal, cilt, idrar yolu)
- Baş ağrısı
- Nefeste aseton kokusu (ciddi durumlarda)
- Karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma (ciddi durumlarda)
Bu belirtiler fark edildiğinde bir sağlık uzmanına başvurmak önemlidir, çünkü uzun süre kontrolsüz yüksek glukoz seviyeleri sinir ve damar hasarı, görme bozuklukları, böbrek sorunları ve hatta diyabetik ketoasidoz gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Glukoz Yüksekliği Nasıl Yönetilir?
Glukoz yüksekliğinin yönetimi, altta yatan nedene bağlıdır. Diyabet hastaları için düzenli ilaç veya insülin kullanımı, sağlıklı beslenme alışkanlıkları, düzenli fiziksel aktivite ve kilo kontrolü esastır. Kan şekeri seviyelerinin düzenli olarak takip edilmesi, olası komplikasyonları önlemek ve yaşam kalitesini artırmak için kritik öneme sahiptir.