Otoimmün Ensefalit: Genel Bakış
Otoimmün ensefalit, merkezi sinir sisteminin iltihaplanmasıyla karakterize edilen ciddi bir nörolojik hastalıktır. Bu durumda, vücudun bağışıklık sistemi, bilinmeyen bir nedenle kendi beyin dokularına ve hücrelerine saldırarak iltihaplanmaya yol açar. Normalde vücudu enfeksiyonlara karşı korumakla görevli olan bağışıklık sistemi, otoimmün ensefalitte bu işlevini yanlış yönlendirir ve beynin sağlıklı kısımlarına zarar verir.
Nedenleri Nelerdir?
Otoimmün ensefalitin kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak, bu duruma yol açabilecek bazı faktörler belirlenmiştir:
- Otoimmün Hastalıklar: Behçet hastalığı gibi diğer otoimmün hastalıklar, otoimmün ensefaliti tetikleyebilir.
- Enfeksiyonlar: Streptokok veya zona hastalığı gibi herpes virüsü kaynaklı enfeksiyonlar sonrasında bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine saldırmasıyla ortaya çıkabilir.
- Tümörler: Antikor üretimini tetikleyen teratomlar veya nadiren bazı kanser türleri, otoimmün reaksiyonların gelişmesine neden olabilir.
- Antikorlar: Bağışıklık sistemi tarafından üretilen otoantikorlar, beyin hücrelerinin yüzeyindeki veya hücre içindeki antijenleri hedef alabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Otoimmün ensefalit belirtileri, hedef alınan antikor türüne ve hastanın yaşına göre değişiklik gösterebilir. Belirtiler genellikle akut veya subakut olarak, altı hafta içinde gelişebilir. Yaygın belirtiler şunları içerir:
- Nörolojik Belirtiler: Nöbetler (en sık görülen belirti), hareket bozuklukları (ataksi, distoni, miyoklonus), konuşma ve hafıza sorunları, bilinç bulanıklığı veya kaybı.
- Psikiyatrik ve Davranışsal Değişiklikler: Anksiyete, depresyon, halüsinasyonlar, paranoya, ajitasyon, saldırganlık, uyku bozuklukları (uykusuzluk, aşırı uyku).
- Diğer Belirtiler: Yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, boyun sertliği, mide bulantısı, kusma, ışığa ve sese duyarlılık, otonomik bozukluklar (terleme, tansiyon değişiklikleri, kalp atış hızı düzensizlikleri).
Bebeklerde beslenme bozukluğu ve uykuya eğilim, çocuk ve ergenlerde ise nöbetler, koreoatetoid hareketler ve psikotik belirtiler daha sık görülebilir.
Tanı ve Tedavi Süreci
Otoimmün ensefalit tanısı, hastanın şikayetleri, tıbbi öyküsü ve fiziksel muayenesinin yanı sıra çeşitli testlerle konulur. Bu testler arasında kan tahlilleri, beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi (lomber ponksiyon), manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve elektroensefalografi (EEG) yer alır. Tanı, spesifik otoantikorların her zaman saptanamaması nedeniyle zorlayıcı olabilir.
Tedavide erken teşhis ve müdahale hayati önem taşır. Genellikle bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar (immünosüpresif ajanlar) kullanılır. Birinci basamak tedaviler arasında kortikosteroidler, intravenöz immünoglobulin (IVIg) ve plazmaferez bulunur. İkinci basamak tedavilerde ise ritüksimab ve siklofosfamid gibi ilaçlar kullanılabilir. Eğer altta yatan bir tümör varsa, tümörün tedavi edilmesi de önemlidir. Hastalığın neden olduğu nöbetleri kontrol altına almak için antiepileptik ilaçlar da verilebilir. İyileşme sürecinde fizik tedavi, konuşma terapisi, bilişsel terapi ve psikolojik destek gibi rehabilitasyon hizmetleri önemli rol oynar.