Külli İradeye Genel Bakış
Külli irade, İslam inancında yalnızca Allah'a (c.c.) ait olan, sınırsız ve mutlak dileme gücünü ifade eder. Bu ilahi irade, evrende meydana gelen ve gelecek olan her şeyi kapsar. Kısacası, Allah'ın sonsuz kudretiyle her şeyi dileyip var etmesidir.
Külli İradenin Özellikleri
Külli irade, hiçbir sınır tanımayan, sonsuz bir güçtür. Evrendeki tüm işleri, olayları ve varlıkları dileyerek oldurabilen yegane iradedir. Kader inancı kapsamında, Allah'ın geçmişte ve gelecekte olacak her şeyi bilmesi ve buna göre takdir etmesi de külli iradenin bir tecellisidir. Allah, var olmasını istediği her şeyi “Ol!” emriyle var eder. İnsan iradesinin aksine, külli irade bir anda sonsuz sayıda işi birlikte gerçekleştirebilir; zerrelerden yıldızlara kadar her şeyi aynı anda idare edebilir.
Külli İradeye Örnekler
Hayatımızda karşılaştığımız ve üzerinde hiçbir etkimizin olmadığı pek çok durum, külli iradenin örnekleridir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Bir bebeğin cinsiyeti.
- İnsanların hangi milliyete veya ırka mensup olarak doğacağı.
- Doğal afetler gibi insanın müdahale edemediği olaylar.
- Evrenin işleyişi, gezegenlerin hareketleri ve fizik yasaları.
Bu örnekler, insanın seçimi dışında gerçekleşen ve ilahi takdire bağlı olan durumları açıkça göstermektedir.
Külli İrade ve Cüzi İrade Arasındaki Fark
Külli irade, Allah'a ait olan sınırsız irade iken, cüzi irade insana verilmiş olan sınırlı seçme hakkıdır. İnsan, cüzi iradesiyle iyi ile kötü, doğru ile yanlış arasında seçim yapma yeteneğine sahiptir ve bu seçimlerinden sorumludur. Cüzi irade, külli iradenin belirlediği sınırlar ve çerçeve içerisinde işler. Aslında, insana verilen cüzi irade, Allah'ın sonsuz külli iradesini daha iyi anlamamıza yardımcı olan bir ölçü niteliğindedir.
Sonuç
Külli irade, evrenin düzenini ve işleyişini sağlayan, her şeyin yaratıcısı olan Allah'ın mutlak ve sonsuz dileme gücüdür. İnsanlar olarak bizler, sınırlı cüzi irademizle hayatımızdaki bazı seçimleri yaparken, külli iradenin her şeyi kuşattığını ve nihai takdirin O'na ait olduğunu bilmek, imanımızın temel taşlarından biridir.