Gayb Kavramının Anlamı
Arapça kökenli bir kelime olan 'gayb' (الغيب), sözlük anlamıyla gizli, görünmeyen, bilinmeyen ve hazırda olmayan demektir. İnsanın beş duyu organıyla (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma) algılayamadığı, akıl ve tecrübe yoluyla hakkında bilgi edinemediği varlık alanını ifade eder. Türk Dil Kurumu sözlüğünde doğrudan bir karşılığı bulunmasa da, özellikle dini metinlerde ve günlük dilde bu anlamıyla kullanılır.
İslam İnancında Gaybın Yeri
Gayb kavramı, İslam inancının temel taşlarından biridir. Kur'an-ı Kerim'de ve hadislerde sıkça geçen bu kavram, müminlerin Allah'a, meleklere, ahirete, cennet ve cehenneme, kader gibi görünmeyen ve duyularla idrak edilemeyen gerçekliklere iman etmesini gerektirir. Gayba iman, insanın sadece görünenle sınırlı kalmayıp, fizik ötesi âlemin varlığını kabul etmesi ve Allah'ın bildirdiği hakikatlere teslim olması anlamına gelir.
Gaybın Çeşitleri
Gayb, genel olarak iki ana kategoriye ayrılır:
-
Mutlak Gayb (Gayb-ı Mutlak)
Bu, sadece Allah Teâlâ tarafından bilinen, hiçbir insanın veya başka bir varlığın kendi başına bilgi edinemeyeceği gayb türüdür. Kıyametin ne zaman kopacağı, rahimlerde olanın tam mahiyeti, yarın ne olacağı, kişinin nerede öleceği ve yağmurun ne zaman ve ne kadar yağacağı gibi konular mutlak gayba örnek teşkil eder. Bu tür bilgilere erişim, yalnızca Allah'a mahsustur ve O'nun izni olmadan kimse bu bilgilere vakıf olamaz.
-
İzafi Gayb (Gayb-ı Nisbi)
İzafi gayb ise, bazı insanlar için gizli olan ancak başkaları için bilinebilen veya zamanla bilimsel keşifler ya da ilahi bildirimler yoluyla ortaya çıkan bilgilerdir. Örneğin, bir duvarın arkasındaki nesne bize göre gayb iken, duvarın diğer tarafındaki kişi için şehadet (görünen) âlemindedir. Geçmişteki arkeolojik bulgular veya gelecekteki astronomik olayların hesaplanması da izafi gayb kapsamına girer. Allah'ın peygamberlerine veya özel kullarına bildirdiği bazı gaybi bilgiler de bu kategoriye dâhildir.
Gaybı Kim Bilir?
İslam inancına göre mutlak gaybı yalnızca Allah bilir. Kur'an-ı Kerim'de bu durum açıkça ifade edilmiştir. Peygamberler dahi, Allah'ın kendilerine bildirdiği kadar gayb hakkında bilgi sahibi olabilirler. Bu, onların kendi iradeleriyle değil, Allah'ın lütfu ve vahyi iledir. İnsanların fal, burçlar, kehanet gibi yollarla gaybı bilme çabaları ise İslam'da tasvip edilmez ve mutlak gaybı bilme iddiası şirk olarak kabul edilir.