İcra Hukuku ve Amacı Nedir?
İcra, borcunu kendi rızasıyla ödemeyen borçlunun, alacaklının talebi üzerine, devlet zoruyla taşınır ve taşınmaz varlıklarına el konularak borcunun karşılanmasını konu alan hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, alacaklıların alacaklarına en kısa sürede ve en az masrafla ulaşmasını sağlamayı amaçlarken, aynı zamanda borçluların da temel haklarının korunmasını gözetir. Türkiye'de icra süreçleri, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK) ile düzenlenmiştir.
İcra Takibi Türleri
İcra takipleri temel olarak iki ana türe ayrılır:
-
İlamlı İcra Nedir?
İlamlı icra, bir mahkeme kararı veya mahkeme kararı niteliğindeki belgelere (örneğin, nafaka hükümleri, tahliye kararları) dayanılarak başlatılan icra türüdür. Bu tür takiplerde, ortada bir mahkeme kararı olduğu için borçlunun itiraz hakkı oldukça sınırlıdır; genellikle sadece teknik veya şekli eksiklikler ileri sürülebilir.
-
İlamsız İcra Nedir?
İlamsız icra, alacaklının herhangi bir mahkeme kararı olmaksızın doğrudan icra dairesine başvurarak başlattığı takip işlemidir. Özellikle özel hukuk ilişkilerinden kaynaklanan para alacaklarının tahsilinde kullanılır ve belirli bir senet veya belgeye ihtiyaç duymadan da başlatılabilir. İlamsız icra kendi içinde genel haciz yolu, kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ve kiralanan taşınmazların tahliyesi gibi alt türlere ayrılır.
İcra Takibi Süreci Nasıl İşler?
İcra takibi süreci genel olarak şu adımları içerir:
-
Takip Talebi: Alacaklı, borcunu tahsil etmek için yetkili icra dairesine yazılı bir takip talebinde bulunur. Bu talep, borçlunun kimlik bilgilerini, borcun nedenini ve miktarını içermelidir.
-
Ödeme Emri Tebliği: İcra dairesi, takip talebini aldıktan sonra borçluya bir ödeme emri gönderir. Bu emirde, borçluya borcunu belirli bir süre içinde (genellikle 7 gün) ödemesi veya itiraz etmesi gerektiği bildirilir.
-
İtiraz ve Takibin Kesinleşmesi: Borçlu, ödeme emrine yasal süre içinde itiraz etmezse veya itirazı reddedilirse, icra takibi kesinleşir. Borçlu itiraz ederse, takip durur ve alacaklının itirazın kaldırılması veya iptali için mahkemeye başvurması gerekebilir.
-
Haciz İşlemleri: Takibin kesinleşmesinin ardından, alacaklının talebiyle icra dairesi borçlunun taşınır ve taşınmaz mallarına haciz koyma işlemlerini başlatır. Haciz, borçlunun mal varlığına el konulması işlemidir.
-
Malların Satışı ve Tahsilat: Haczedilen mallar, borcun ödenmemesi durumunda satışa çıkarılır ve elde edilen gelirle alacaklının borcu karşılanır.
Borçlunun Hakları ve Korunması
İcra hukuku, alacaklı haklarını korurken, borçlunun da mağdur olmaması için çeşitli koruma mekanizmaları sunar. Borçlunun temel yaşam ihtiyaçlarını karşılayan bazı eşyalar haczedilemez (haczi caiz olmayan mallar), ayrıca maaşının belirli bir kısmı da haczedilemez. Borçlular, haksız icra işlemlerine karşı yasal yollara başvurma ve şikayet etme hakkına sahiptir.