Giriş
Hipofiz adenomu, beynin tabanında yer alan ve vücudun birçok hayati fonksiyonunu düzenleyen hormonları salgılayan hipofiz bezinde ortaya çıkan iyi huylu bir tümördür . Genellikle kanserli değildir ve vücudun diğer bölgelerine yayılmaz . Ancak, büyüyerek veya aşırı hormon salgılayarak çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir .
Hipofiz Adenomu Türleri
- Hipofiz adenomları, boyutlarına göre mikroadenom (10 mm'den küçük) ve makroadenom (10 mm'den büyük) olarak sınıflandırılır .
- Adenomlar, salgıladıkları hormonlara göre de farklı türlere ayrılır :
- Prolaktinom: En sık görülen türdür ve prolaktin hormonu salgılar .
- ACTH Salgılayan Adenom: Adrenokortikotropik hormon (ACTH) salgılayarak Cushing hastalığına yol açar .
- Büyüme Hormonu Salgılayan Adenom: Büyüme hormonu (GH) salgılayarak akromegaliye neden olur .
- Hormon Salgılamayan Adenomlar: Tüm hipofiz adenomlarının yaklaşık %25'ini oluşturur ve genellikle belirti vermeden büyüyebilirler .
Nedenleri
Hipofiz adenomlarının kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir . Ancak, genetik faktörlerin ve bazı çevresel faktörlerin oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir . DNA'daki değişiklikler (genetik mutasyonlar) hipofiz hücrelerinde düzensiz büyümeye yol açabilir .
Belirtileri
Hipofiz adenomlarının belirtileri, tümörün boyutuna, türüne ve salgıladığı hormonlara bağlı olarak değişir . Başlıca iki ana nedenden kaynaklanır :
- Kitle Etkisi: Tümörün büyümesiyle çevre dokulara yaptığı bası sonucu ortaya çıkan belirtiler:
- Baş ağrısı (özellikle alında veya şakaklarda) .
- Görme bozuklukları (bulanık görme, çift görme, görme alanında kayıp, yarım görme kaybı) .
- Hormonal Dengesizlikler: Aşırı veya az hormon üretimine bağlı belirtiler:
- Prolaktinomlarda kadınlarda düzensiz adet görme, süt üretimi; erkeklerde meme büyümesi .
- Akromegalide el, ayak ve iç organlarda büyüme .
- Cushing hastalığında yüzde yuvarlaklaşma, obezite, ciltte morarma, yüksek tansiyon, diyabet .
- Hormon eksikliklerine bağlı yorgunluk, kemik ve kas güçsüzlüğü, adet düzensizlikleri, cinsel işlev bozuklukları .
Tanı
Hipofiz adenomu teşhisi için çeşitli yöntemler kullanılır :
- Kan hormon testleri .
- Göz muayenesi ve görme alanı testleri .
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) gibi görüntüleme tetkikleri .
Tedavi
Hipofiz adenomlarının tedavisi, tümörün boyutuna, türüne, hormon salgılayıp salgılamadığına ve neden olduğu semptomlara göre değişir . Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- İlaç Tedavisi: Özellikle prolaktinomalar için ilk seçenek olup, hormon seviyelerini düzenleyebilir ve tümörün küçülmesini sağlayabilir .
- Cerrahi Tedavi: Özellikle büyük veya semptomlara neden olan adenomlar için tercih edilir . Genellikle burun deliklerinden girilerek (transsfenoidal yaklaşım) yapılır .
- Radyasyon Tedavisi: Ameliyat sonrası tümör kalıntısı olduğunda veya cerrahi uygulanamayan durumlarda kullanılabilir . Gamma Knife gibi odaklı ışın tedavileri de mevcuttur .