Haşimato Hastalığı Nedir?
Haşimato hastalığı, tıbbi adıyla Haşimato tiroiditi veya kronik lenfositik tiroidit olarak bilinen, bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucu ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Vücudun savunma mekanizması, tiroid hücrelerini yabancı olarak algılayarak onlara karşı antikorlar üretir ve bu durum tiroid bezinde iltihaplanmaya yol açar. Zamanla tiroid bezinin hormon üretme kapasitesi azalır ve bu da hipotiroidi (tiroidin az çalışması) ile sonuçlanır.
Haşimato hastalığı, adını 1912 yılında bu durumu ilk kez tanımlayan Japon bilim insanı Dr. Hakaru Hashimoto'dan almıştır. Genellikle 30 ila 50 yaş arasındaki kadınlarda erkeklere oranla 8-10 kat daha sık görülür ve ailesel geçiş gösterme eğilimindedir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Haşimato hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık ve otoimmün bozukluklar önemli rol oynar. Hastalığın gelişimini etkileyen başlıca risk faktörleri şunlardır:
- Genetik Yatkınlık: Ailede otoimmün hastalık öyküsü bulunması, Haşimato riskini artırır.
- Cinsiyet ve Hormonlar: Kadınlarda daha sık görülmesi, hormonal değişikliklerin etkili olduğunu düşündürmektedir.
- Yaş: Genellikle 30-50 yaş aralığında ortaya çıkar, ancak her yaşta görülebilir.
- Diğer Otoimmün Hastalıklar: Tip 1 diyabet, çölyak hastalığı veya romatoid artrit gibi diğer otoimmün hastalıklara sahip olmak, Haşimato riskini artırabilir.
- Çevresel Faktörler: Viral veya bakteriyel enfeksiyonlar, aşırı veya yetersiz iyot tüketimi, kronik stres, radyasyona maruz kalma ve sigara kullanımı gibi faktörler hastalığı tetikleyebilir.
Belirtileri Nelerdir?
Haşimato hastalığının belirtileri genellikle yavaş gelişir ve zamanla artış gösterir. Başlangıçta tiroid bezi normal miktarda hormon üretebilirken, iltihap ilerledikçe hormon üretimi azalır ve hipotiroidi belirtileri ortaya çıkar. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Guatr (tiroid bezinin büyümesi)
- Halsizlik, çabuk yorulma, hareketlerde yavaşlık
- Kilo alımı
- Depresif bir hal ve mutsuzluk
- Üşüme, soğuğa karşı hassasiyet
- Cilt kuruluğu ve saç dökülmesi
- Kabızlık
- Adet düzensizlikleri
- Konsantre olmada zorlanma ve unutkanlık
- Ellerde ve ayaklarda ödem
Tanısı Nasıl Konur?
Haşimato tiroiditi tanısı, hastanın klinik belirtileri, tıbbi öyküsü, fizik muayene ve laboratuvar testleri ile konulur. Tanı koymada kullanılan temel yöntemler şunlardır:
- Kan Testleri: Tiroid Uyarıcı Hormon (TSH), T3 ve T4 hormon düzeyleri ölçülür. Hipotiroidide TSH genellikle yüksek, T4 ise düşük olabilir. Ayrıca, bağışıklık sisteminin tiroid dokusuna saldırdığını gösteren Anti-TPO (Anti-Tiroid Peroksidaz) ve Anti-Tiroglobulin (Anti-TG) antikorları araştırılır.
- Tiroid Ultrasonu: Tiroid bezinin yapısı, boyutu ve nodül varlığı değerlendirilir.
Tedavisi Nasıldır?
Haşimato hastalığının tamamen iyileştirilebilen kesin bir tedavisi yoktur. Ancak, hastalığın yol açtığı hipotiroidi durumu ve belirtileri, tiroid hormonu replasman tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Tedavide temel amaç, hormon dengesini sağlamak ve hastanın yaşam kalitesini artırmaktır.
- Levotiroksin Tedavisi: Eksik olan tiroid hormonu, sentetik levotiroksin ilacı ile yerine konur. Bu ilaç genellikle sabah aç karnına, su ile alınır.
- Düzenli Takip: Hormon düzeyleri normal sınırlara çekilene kadar 6-8 hafta aralıklarla doz ayarlaması yapılır. Daha sonra 4-6 ayda bir kontrollerle hastanın durumu izlenir.
- Beslenme ve Yaşam Tarzı: Sağlıklı beslenme önemlidir. Bazı durumlarda glutensiz beslenme önerilebilir. Selenyum takviyesinin antikor düzeylerini azaltabileceği belirtilse de, hastalığın seyrini değiştirdiği kesin değildir.
Haşimato hastalığı kronik bir durum olsa da, uygun tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile yönetilebilir ve hastalar sağlıklı bir yaşam sürebilir.