Görevsizlik Kararı Nedir?
Hukuk sistemimizde, mahkemelerin belirli dava türlerine bakma yetkisi ve görevi kanunlarla açıkça belirlenmiştir. Bir mahkemenin, önüne gelen bir davada kendisinin görevli olmadığını tespit etmesi durumunda verdiği karara görevsizlik kararı denir. Bu karar, usule ilişkin nihai bir karardır ve mahkeme bu kararla birlikte davadan elini çeker.
Görev Kuralları ve Kararın Verilme Nedenleri
Mahkemelerin görev kuralları, kamu düzenine ilişkin olup, davanın her aşamasında mahkeme tarafından kendiliğinden (re'sen) incelenir. Taraflar arasında yapılacak bir sözleşme ile görevli mahkeme değiştirilemez. Görevsizlik kararı genellikle şu durumlarda verilir:
- Yanlış Mahkemede Açılan Dava: Örneğin, ticari bir davanın asliye ticaret mahkemesi yerine sulh hukuk mahkemesinde açılması gibi durumlarda mahkeme görevsizlik kararı verir.
- Davanın Konusu veya Niteliği: Davanın konusunun veya niteliğinin, o mahkemenin görev alanına girmemesi. Örneğin, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) malvarlığı haklarına ilişkin davalarda genellikle asliye hukuk mahkemelerini görevli kılarken, kira ilişkisi gibi belirli davalarda sulh hukuk mahkemeleri görevli olabilir.
- Ceza Davalarında: Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) uyarınca, iddianamenin kabulünden sonra işin, davayı gören mahkemenin görevini aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa, mahkeme bir kararla işi görevli mahkemeye gönderir.
Görevsizlik Kararı Sonrası Süreç
Görevsizlik kararı verilmesi halinde, davanın devamı için belirli adımların atılması gerekmektedir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 20. maddesine göre:
- Taraflardan birinin, görevsizlik kararının kesinleşmesinden itibaren iki hafta içinde, kararı veren mahkemeye başvurarak dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesini talep etmesi gerekir.
- Bu süre içinde talepte bulunulmazsa, dava açılmamış sayılır. Bu durumda, görevsizlik kararı veren mahkemece bu konuda resen karar verilir.
- Davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi halinde, yargılama giderleri davacıya yükletilir.
- Eğer dosya süresi içinde görevli mahkemeye gönderilirse, dava görevli mahkemede kaldığı yerden devam eder ve yeniden harç ödenmesi gerekmez.
Önemli Hususlar
Görevsizlik kararı, davanın tamamen reddedildiği anlamına gelmez; sadece davanın doğru mahkemede görülmesini sağlar. Görev kuralları kamu düzeninden olduğu için, mahkeme davanın her aşamasında görevli olup olmadığını kendiliğinden inceler. Adli yargı içerisindeki mahkemeler bakımından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.