Meteor Nedir?
Meteor, dış uzaydan gelen küçük bir kaya veya metal cismin, yani bir meteoroitin, Dünya'nın atmosferine yüksek hızla girerken sürtünme, basınç ve atmosferik gazlarla etkileşimi sonucu ısınarak parlamasıyla oluşan ışık olayıdır. Bu parlak iz, halk arasında genellikle 'yıldız kayması' olarak bilinir, ancak yıldızlarla doğrudan bir ilgisi yoktur.
Meteoroit, Meteor ve Meteorit Arasındaki Fark
- Meteoroit: Uzayda serbestçe dolaşan, asteroitlerden daha küçük (tanecik boyutundan bir metreye kadar değişen) kaya veya metal parçacıklarıdır. Çoğu kuyruklu yıldızlardan veya asteroitlerden kopmuş parçalardır, bazıları ise Ay veya Mars gibi gök cisimlerinden çarpma etkisiyle fırlamış enkazlardır.
- Meteor: Bir meteoroitin Dünya atmosferine girerken yanmasıyla oluşan ve gökyüzünde görülen parlak ışık izidir. Genellikle deniz seviyesinden yaklaşık 100 km yükseklikte görünür hale gelirler ve 50 ila 95 km yükseklikte parçalanabilirler.
- Meteorit: Atmosferden geçişi sırasında tamamen yanmadan yeryüzüne ulaşmayı başaran meteoroit parçalarına meteorit denir.
Meteorların Oluşumu ve Özellikleri
Meteoroitler, Dünya atmosferine genellikle saniyede 20 kilometrenin üzerinde bir hızla girerler. Bu yüksek hız, atmosferdeki sürtünme ile birlikte cismin aşırı ısınmasına ve parlamasına neden olur. Oluşan ışık şeridi, hem parlayan cisimden hem de ardında bıraktığı parçacıkların izinden kaynaklanır. Meteorlar, atmosferdeki gazlarla etkileşimleri nedeniyle sarı, yeşil ve kırmızı gibi çeşitli renklerde görülebilirler. Çok parlak meteorlara 'bolit' adı verilir ve bunlar bazen patlayarak duyulabilir sesler çıkarabilirler.
Meteor Yağmurları
Yılın belirli dönemlerinde, gökyüzünde aynı sabit noktadan geliyormuş gibi görünen yoğun meteor dizilerine meteor yağmuru denir. Bu olaylar, Dünya'nın bir kuyruklu yıldızın veya asteroitin yörüngesinde bıraktığı toz ve enkaz akıntılarının içinden geçmesiyle meydana gelir. Kuyruklu yıldızlar, Güneş'in yanından her geçişlerinde buzlarının bir kısmı buharlaşarak meteoroitleri yörüngeleri boyunca dağıtır ve bir 'toz izi' oluşturur. Dünya bu izden geçtiğinde meteor yağmurları gözlemlenir.
Meteoritler ve Etkileri
Dünya'ya düşen meteoritler, boyutlarına ve bileşimlerine göre farklılık gösterir. Taşsı, demir ve taşsı-demir olmak üzere üç ana kategoriye ayrılırlar. Büyük meteoritler, yeryüzüne çarptıklarında çarpma kraterleri oluşturabilirler. Örneğin, jeologlar için bolit, bir çarpma krateri oluşturacak kadar büyük bir meteorittir. Her gün tahminen 25 milyon meteoroit ve mikrometeoroit Dünya atmosferine girer, bu da her yıl atmosfere yaklaşık 15.000 ton malzemenin girmesi anlamına gelir.