Enfeksiyöz mononükleoz, halk arasında kısaca "mono" veya "öpücük hastalığı" olarak bilinen, yaygın bir viral enfeksiyondur. Genellikle Epstein-Barr virüsü (EBV) tarafından tetiklenir, ancak nadiren diğer virüsler de benzer semptomlara yol açabilir. Özellikle ergenler ve genç yetişkinler arasında sıkça görülür.
Nedenleri ve Bulaşma Yolları
Enfeksiyöz mononükleozun ana nedeni, Herpesviridae ailesine ait bir DNA virüsü olan Epstein-Barr virüsüdür (EBV). Bu virüs, enfekte bir kişinin tükürüğü yoluyla kolayca bulaşır. Bu nedenle öpüşme, aynı bardak, çatal veya diş fırçasını paylaşma gibi yakın temaslar virüsün yayılmasında önemli rol oynar. Öksürme ve hapşırma yoluyla da bulaşma mümkündür. Virüs vücuda girdikten sonra semptomların ortaya çıkması 4 ila 8 hafta sürebilir; bu süreye kuluçka dönemi denir.
Belirtileri Nelerdir?
Mono'nun belirtileri genellikle soğuk algınlığı veya grip ile karıştırılabilir, ancak daha uzun süreli ve şiddetli olabilir. En yaygın belirtiler şunlardır:
- Yüksek ateş
- Şiddetli boğaz ağrısı ve bademciklerde şişlik, bazen beyaz lekelerle birlikte
- Boyun, koltuk altı ve kasıklarda şişmiş lenf bezleri
- Aşırı yorgunluk ve halsizlik
- Baş ağrısı
- Kas ağrıları ve güçsüzlük
- Gece terlemeleri
- Bazı vakalarda dalak büyümesi (splenomegali) veya karaciğer iltihabı (hepatit) görülebilir.
Bu belirtiler genellikle 2 ila 4 hafta içinde kendiliğinden iyileşir, ancak yorgunluk hissi aylarca devam edebilir.
Tanı ve Tedavi
Enfeksiyöz mononükleoz tanısı, hastanın semptomları, fizik muayene bulguları ve kan testleri ile konulur. Kan testlerinde beyaz kan hücrelerinde artış ve lenfosit yüzdesinde yükselme görülebilir. Monospot testi ve EBV'ye özgü antikor testleri tanıyı doğrulamak için kullanılır.
Mono için spesifik bir antiviral tedavi bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomları hafifletmeye yönelik destekleyici bakımı içerir:
- Bol yatak istirahati
- Yeterli sıvı alımı
- Ateş ve ağrıyı azaltmak için parasetamol veya ibuprofen gibi ilaçlar
- Boğaz ağrısını hafifletmek için gargara ve pastiller
Antibiyotikler viral enfeksiyonlara karşı etkili değildir ve mononükleoz sırasında amoksisilin gibi bazı antibiyotiklerin kullanılması ciltte döküntülere neden olabilir. Dalak büyümesi olan hastaların, dalak yırtılması riskine karşı fiziksel aktivitelerden kaçınmaları önemlidir.
Olası Komplikasyonlar
Çoğu durumda mono hafif seyrederken, nadiren bazı komplikasyonlar gelişebilir:
- Dalak yırtılması (nadir ama ciddi bir durum)
- Karaciğer iltihabı (hepatit)
- Anemi (kansızlık)
- Kalp kası iltihabı (miyokardit)
- Sinir sistemi ile ilgili sorunlar (menenjit, ensefalit gibi, nadir)
EBV ayrıca bazı lenfoma türleri ve nazofarenks kanseri gibi ciddi hastalıklarla da ilişkilendirilmiştir, ancak bu durumlar genellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde veya uzun vadede ortaya çıkar.