El ayak hastalığı, tıp dilinde "el ayak ağız hastalığı" olarak da bilinen, genellikle 10 yaş altındaki çocukları, özellikle de 5 yaşın altındaki bebek ve çocukları etkileyen yaygın ve bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Bu hastalık, çoğunlukla Coxsackievirus A16 ve Enterovirus 71 gibi enterovirüsler tarafından meydana gelir. Genellikle yaz ve sonbahar aylarında daha sık görülmekle birlikte, yıl boyunca ortaya çıkabilir.
El Ayak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Hastalık, virüsle temas sonrası 3-7 gün içinde belirtilerini göstermeye başlar. Başlangıçta soğuk algınlığına benzer semptomlar görülebilir:
- Hafif ateş (38-39 derece)
- Boğaz ağrısı
- Halsizlik ve iştahsızlık
Bu başlangıç belirtilerini takiben, hastalığın karakteristik bulguları ortaya çıkar:
- Ağız içinde, özellikle dil, yanak ve damakta ağrılı küçük kabarcıklar veya aft benzeri yaralar. Bu durum yutkunmayı zorlaştırabilir ve iştahsızlığa yol açabilir.
- Avuç içlerinde ve ayak tabanlarında kırmızı döküntüler veya su dolu kabarcıklar.
- Bazen diz, dirsek, kalça veya genital bölgede de benzer döküntüler görülebilir.
Hastalık genellikle 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden iyileşir.
El Ayak Hastalığı Nasıl Bulaşır?
El ayak hastalığı oldukça bulaşıcıdır ve virüs enfekte kişilerin vücut sıvılarıyla temas yoluyla kolayca yayılır. Başlıca bulaşma yolları şunlardır:
- Enfekte kişinin tükürüğü, burun akıntısı, dışkısı ve vücut salgılarıyla doğrudan temas.
- Öksürme veya hapşırma yoluyla havaya saçılan damlacıkların solunması.
- Virüsle kontamine olmuş yüzeylere veya nesnelere (oyuncaklar gibi) dokunduktan sonra ellerin ağza, göze veya buruna götürülmesi.
Özellikle kreş, okul gibi çocukların bir arada bulunduğu kalabalık ortamlarda hastalık hızla yayılabilir. Hastalığın bulaşıcılığı, belirtilerin başlamasından önceki birkaç gün ve hastalığın ilk haftasında en yüksek seviyededir. Ancak virüs, semptomlar kaybolduktan sonra bile dışkı yoluyla birkaç hafta daha yayılmaya devam edebilir.
Tedavisi ve Korunma Yolları Nelerdir?
El ayak hastalığı için özel bir antiviral tedavi veya aşı bulunmamaktadır. Tedavi, semptomları hafifletmeye ve hastanın rahatlamasını sağlamaya yöneliktir. Önerilen tedavi yöntemleri şunları içerir:
- Ateş ve ağrı kontrolü için doktor tavsiyesiyle ateş düşürücü ve ağrı kesici ilaçlar kullanmak.
- Bol sıvı tüketimi ile dehidrasyonu önlemek.
- Ağız yaraları nedeniyle yemek yeme güçlüğü çeken çocuklarda yumuşak ve tahriş etmeyen gıdalar tercih etmek.
- Yeterli istirahat sağlamak.
Hastalıktan korunmak için alınabilecek en etkili önlemler hijyen kurallarına uymaktır:
- Elleri sık sık su ve sabunla yıkamak, özellikle tuvalet sonrası, bez değiştirdikten sonra ve yemek hazırlamadan önce.
- Sık temas edilen yüzeyleri, oyuncakları ve ortak kullanılan eşyaları düzenli olarak temizlemek ve dezenfekte etmek.
- Hasta kişilerle yakın temastan (öpüşme, sarılma gibi) ve ortak tabak, bardak, havlu kullanımından kaçınmak.
- Hastalık belirtileri gösteren çocukların iyileşene kadar evde kalması ve kalabalık ortamlardan uzak tutulması bulaşma riskini azaltır.
Nadir durumlarda, özellikle Enterovirus 71 enfeksiyonlarında menenjit veya ensefalit gibi ciddi komplikasyonlar görülebilir. Ayrıca, bazı vakalarda geçici tırnak kaybı da yaşanabilir.