Ek Vergiye Genel Bakış
Ek vergi, genel vergi sistemine ek olarak, belirli koşullar altında veya özel amaçlar doğrultusunda uygulanan ilave bir mali yükümlülüktür. Bu tür vergiler, genellikle olağanüstü durumlar, ekonomik politikalar veya belirli sektörleri düzenleme gibi nedenlerle gündeme gelir. Türkiye'de ek vergi kavramı, farklı bağlamlarda karşımıza çıkabilmektedir.
Kurumlar Vergisi Mükelleflerine Yönelik Ek Vergi
Türkiye'de yakın zamanda uygulanan önemli bir ek vergi türü, 7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında kurumlar vergisi mükelleflerine getirilen düzenlemedir. Bu ek vergi, özellikle 2023 yılındaki deprem felaketlerinin ardından ortaya çıkan finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla ihdas edilmiştir.
- Kapsam ve Hesaplama: Bu ek vergi, 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilen kurum kazancından indirim konusu yapılan istisna ve indirim tutarları ile indirimli kurumlar vergisine tabi matrahlar üzerinden hesaplanır. Genel olarak %10 oranında uygulanırken, Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5/1-a maddesindeki iştirak kazançları istisnası ve yurt dışından elde edilen ve en az %15 vergi yükü taşıdığı tevsik edilen istisna kazançlar üzerinden %5 oranında hesaplanır.
- Ödeme ve Mahsup: Hesaplanan ek verginin ilk taksiti kurumlar vergisinin ödeme süresi içinde, ikinci taksiti ise bu süreyi takip eden dördüncü ayda ödenir. Bu vergi, gider ve indirim olarak dikkate alınamaz ve hiçbir vergiden mahsup edilemez.
- Muafiyetler: 6 Şubat 2023 tarihi itibarıyla Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri ile Sivas'ın Gürün ilçesinde kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunanlar bu ek vergiden muaftır.
İthal Ürünlere Uygulanan Ek Mali Yükümlülükler
Ek vergi kavramı, aynı zamanda ithal edilen belirli ürünler üzerinde uygulanan ek mali yükümlülükleri de ifade edebilir. Bu tür vergiler, genellikle yerli üretimi korumak, cari açığı azaltmak veya uluslararası ticarette karşı tedbir olarak uygulanır.
- Örnekler: Geçmişte ABD menşeli bazı ürünler (alkollü içecekler, otomobil, makyaj malzemeleri, tütün vb.) üzerinde ek mali yükümlülükler uygulanmış, ancak daha sonra bu vergiler kaldırılmıştır. Yakın zamanda ise Avrupa Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşması bulunmayan ülkelerden ithal edilen binek otomobillere, araç tipine göre değişen oranlarda ek vergiler getirilmiştir.
- Amaç: Bu tür ek vergiler, genellikle yerli sanayinin haksız rekabete karşı korunması ve stratejik sektörlerdeki üretimin desteklenmesi hedefleriyle yürürlüğe konulur.
Sonuç
Ek vergi, devletin maliye politikaları çerçevesinde, belirli ekonomik veya sosyal hedeflere ulaşmak amacıyla mevcut vergi yapısına ek olarak getirdiği geçici veya kalıcı olabilen bir mali araçtır. Uygulama alanı ve amacı, ilgili yasal düzenlemelerle belirlenir ve ekonomik koşullara göre değişiklik gösterebilir.