Bilim, insanlığın varoluşundan bu yana süregelen, evreni ve içindeki her şeyi anlama çabasının bir ürünüdür. Geniş bir tanım olarak bilim, nedensellik, merak ve amaç besleyen, olguları ve iddiaları deney, gözlem ve düşünce aracılığıyla sistematik bir şekilde inceleyen entelektüel ve uygulamalı disiplinler bütünüdür. Bilim, bilinmeyen olguları açıklamamıza ve evreni idrak etmemize güçlü destek olur.
Bilimin Temel Özellikleri
Bilimi diğer bilgi edinme yollarından ayıran belirli nitelikler bulunmaktadır. Bu özellikler, bilimsel bilginin güvenilirliğini ve geçerliliğini sağlar:
- Olgusallık: Bilim, gözlenebilir ve deney yapılabilir olgulara dayanır. İddialar somut kanıtlarla desteklenmelidir.
- Mantıksallık: Bilimsel bilgi kendi içinde tutarlıdır ve mantık kurallarına uygun bir yapıya sahiptir.
- Nesnellik: Bilim, bireyin kişisel görüşlerinden, inançlarından veya önyargılarından bağımsızdır. Elde edilen sonuçlar herkes tarafından doğrulanabilir olmalıdır.
- Genelleyicilik: Bilim, tek tek olgularla değil, olgu türleri ile ilgilenir ve genel geçer yasalar veya kuramlar oluşturmaya çalışır.
- Eleştirellik: Bilim, ileri sürülen her iddiaya karşı eleştirel bir tutum sergiler. Her kuram veya görüş, olgular tarafından desteklendiği sürece "doğru" kabul edilir ve sürekli sınanmaya açıktır. Bu anlamda bilim, kendi kendini düzeltici bir süreçtir.
- Sistemlilik: Bilim, gelişigüzel bir şekilde değil, bilimsel yöntemi ve veri toplama tekniklerini kullanarak sonuca ulaşır.
- Kesinlik: Doğa bilimlerinde kesinlik, olasılık düzeyi çok yüksek olarak tanımlanan bilgilerdir. Sosyal bilimlerde ise insan ve toplum ögeleri temel alındığından, kesinlik iddiasında bulunurken daha dikkatli olunması gerekir.
Bilimin Amaçları
Bilimin temel amaçları, evreni anlamak ve insanlığa yararlı bilgiler sunmaktır. Bu amaçlar genellikle şu başlıklar altında toplanabilir:
- Tasvir Etme ve Açıklama: Bilim, gerçekleri tasvir eder, olayları ve olguları anlamak ve anlaşılır bir şekilde ifade etmek için neden-sonuç ilişkilerini ortaya koyar.
- Tahmin Etme: Bilimsel bilgi sayesinde, belirli koşullar altında gelecekteki olayların veya değişimlerin ne olabileceği tahmin edilebilir.
- Kontrol Etme: Elde edilen bilimsel bilgilerle, olayların ve olguların kontrol edilmesi veya yönlendirilmesi mümkün hale gelir. Bu, teknolojik gelişmelerin temelini oluşturur.
Bilimsel yöntem, olgusal nitelikli problem çözmenin, bilim üretmenin bilinen ve belli süreçleri olan, en güvenilir yolu olarak kabul edilir. Bu yöntem, gözlem ve deneye dayalı akıl yürütme yoluyla dünyaya ilişkin olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabasıdır. Bilim, sürekli bir değişim ve gelişim içindedir; kavramlar, önermeler, açıklamalar ve yöntemler durmadan yeni biçimlere bürünür.