Bedi Besmele'nin Anlamı ve Kökeni
Bedi Besmele, kelime anlamı itibarıyla “Besmele ile başlamak” demektir. İslam kültüründe her hayırlı işe “Bismillahirrahmanirrahim” (Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla) diyerek başlama prensibinin bir yansımasıdır. Bu gelenek, özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde çocukların eğitim hayatına ilk adımlarını atarken düzenlenen özel bir törenle özdeşleşmiştir.
Osmanlı'da Eğitime Başlama Ritüeli
Osmanlı toplumunda, çocuklar genellikle dört veya beş yaşına geldiklerinde, yani okuma çağına ulaştıklarında mahalle mektebine başlarlardı. Bu önemli geçiş dönemi, aileler ve toplum için büyük bir sevinç ve heyecan kaynağıydı. Çocuğun okula başlaması münasebetiyle düzenlenen bu törenlere “Bedi Besmele Cemiyeti”, “Âmin Alayı” veya “Mektep Cemiyeti” gibi isimler verilirdi.
Törenin Amaçları ve Pedagojik Değeri
Bedi Besmele törenlerinin temel amacı, çocukları okuma ve öğrenmeye heveslendirmek, okul heyecanlarını gidermek ve onlara okuma isteğini aşılamaktı. Aynı zamanda, çocuğun eğitim hayatının hayırlı, uğurlu ve başarılı olması için dualar edilir, bu özel günün hafızalarda tatlı bir anı olarak yer etmesi sağlanırdı. Bu törenler, çocuğun bebeklik çağından çıkıp yeni bir statü kazanması, bir nevi “adam olma” yolunda attığı ilk adım olarak görülürdü ve yüksek pedagojik bir değere sahipti.
Âmin Alayı ve Törenin İşleyişi
Bedi Besmele törenleri genellikle Pazartesi, Perşembe veya mübarek kandil günlerine denk getirilirdi. Törenin en dikkat çekici unsurlarından biri “Âmin Alayı” idi. Okula başlayacak çocuk, en güzel ve süslü kıyafetlerini giyer, boynuna işlemeli bir cüz kesesi asılırdı. Mektepteki diğer öğrenciler, ilahiciler eşliğinde bir alay oluşturarak çocuğun evine gelirlerdi. İlahiler okunur, duaların ardından hep bir ağızdan “Âmin” denilirdi.
Çocuk, bazen süslü bir faytonla alınarak, ilahiler ve dualar eşliğinde belirlenen bir güzergahta gezdirilir, ardından mektebe veya törenin yapılacağı yere götürülürdü. Burada hoca efendi, davetlilerin huzurunda çocuğa Besmele çektirir, ilk harfleri veya kısa sureleri öğretirdi. Tören sonunda çocuklara hediyeler verilir, tatlılar dağıtılırdı.
Günümüzdeki Yeri
Günümüzde Bedi Besmele geleneği, özellikle Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DİTİB) gibi kurumlar aracılığıyla yaşatılmaya çalışılmaktadır. Almanya'da ilkokula başlayan çocuklar için düzenlenen Bedi Besmele törenleri, bu köklü geleneğin modern çağda da sürdürülmesine örnek teşkil etmektedir. Bu törenler, eğitimin önemini vurgulayan ve çocukların öğrenme yolculuğuna manevi bir başlangıç yapmasını sağlayan değerli bir kültürel miras olarak varlığını sürdürmektedir.