Yasama Nedir?
Yasama, bir devletin egemenlik yetkilerinden biri olarak, genel, asli ve devredilemez nitelikte kural koyma gücüdür. Devletin üç temel organından (yasama, yürütme, yargı) biri olan yasama, hukuk kurallarını oluşturma, değiştirme ve yürürlükten kaldırma işlevini üstlenir. Modern devletlerde bu yetki, genellikle halk tarafından seçilen temsilcilerden oluşan yasama organları, yani parlamentolar veya meclisler aracılığıyla kullanılır.
Yasama Organı ve Yetkisi
Yasama yetkisini kullanan organa yasama organı denir. Türkiye'de bu organ, Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)'dir. Parlamentolar tek veya çift meclisli olabilir ve üyelerine milletvekili veya senatör denir.
Yasama yetkisi, anayasalarda belirlenen bazı temel ilkeler çerçevesinde kullanılır:
- Genellik (Sınırsızlık): Yasama organı, Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla her konuda kanun yapma yetkisine sahiptir. Bu, yasama yetkisinin kapsamının genişliğini ifade eder.
- Aslilik (İlkellik): Yasama organı, bir konuyu doğrudan ve ilk elden düzenleyebilir; bu konuda başka bir organın önceden düzenleme yapmasına veya yetki vermesine ihtiyaç duymaz.
- Devredilmezlik: Yasama yetkisi, ait olduğu yasama organı tarafından başka bir organa devredilemez. Anayasa'nın 7. maddesi bu ilkeyi açıkça belirtir.
- Süreklilik: Yasama yetkisi, yasama organının varlığı boyunca kesintiye uğramadan devam eder.
Yasama Organının Görevleri
Yasama organının temel görevi kanun yapmak olsa da, bunun dışında birçok önemli işlevi bulunmaktadır. Bu görevler, ülkeden ülkeye ve siyasi sistemden siyasi sisteme farklılık gösterebilir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin başlıca görev ve yetkileri şunlardır:
- Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak.
- Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek.
- Para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek.
- Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak.
- Genel ve özel af ilanına karar vermek (üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile).
- Hükümeti denetlemek ve müzakere işlevlerini yerine getirmek.
Yasama işlemleri genellikle “kanun” ve “karar” şeklinde ikiye ayrılır. Kanunlar genel, soyut, sürekli ve açık nitelikte olmalıdır.
Tarihsel Gelişim
Yasama yetkisini kullanan temsili ve seçilmiş yasama organları, modern devlet anlayışıyla ortaya çıkmıştır. Orta Çağ'daki monarşik devlet yapılarında egemenlik yetkileri hükümdarlarda toplanırken, Yeni Çağ'da milli egemenlik, kuvvetler ayrılığı ve temsili demokrasi ilkeleriyle birlikte seçilmiş yasama organları önem kazanmıştır.