Yer Kabuğu Nedir?
Yer kabuğu, Dünya'nın en dış ve en ince katmanıdır. Litosfer adı verilen katı dış tabakanın bir bileşenidir ve gezegenimizin yüzeyini oluşturan kıtaları ve okyanus tabanlarını kapsar. Ortalama kalınlığı 35 km civarında olup, kıtalarda daha kalın (ortalama 40 km, bazı yerlerde 70 km'ye kadar) ve okyanus tabanlarında daha incedir (ortalama 5-10 km).
Yer Kabuğunun Temel Bileşenleri
Yer kabuğu, çeşitli elementlerin bir araya gelerek oluşturduğu minerallerden ve bu minerallerin birleşimiyle oluşan kayaçlardan meydana gelir.
En Yaygın Elementler
Yer kabuğunun kütlesinin yaklaşık %99,5'ini sadece sekiz element oluşturur. Bu elementler ve yaklaşık oranları şunlardır:
- Oksijen (O): %46,6
- Silisyum (Si): %27,7
- Alüminyum (Al): %8,1
- Demir (Fe): %5,0
- Kalsiyum (Ca): %3,6
- Sodyum (Na): %2,8
- Potasyum (K): %2,6
- Magnezyum (Mg): %2,1
Oksijen ve silisyum, yer kabuğunda açık ara en bol bulunan elementlerdir ve minerallerin temel yapı taşlarını oluştururlar.
En Yaygın Mineraller
Yer kabuğunun %90'ından fazlası silikat minerallerinden oluşur. En yaygın silikat mineralleri şunlardır:
- Feldispatlar: Yer kabuğunun yaklaşık %41'ini oluşturarak en bol bulunan mineral grubudur. Granit ve bazalt gibi birçok kayaçta bulunurlar.
- Kuvars: Yaklaşık %12 oranında bulunur ve silisyum dioksitten (SiO2) oluşur. Kumun ana bileşenidir.
- Piroksenler: Yaklaşık %11 oranında bulunur.
- Amfiboller, Mikalar ve Kil Mineralleri: Her biri yaklaşık %5 oranında bulunur.
Kayaç Türleri
Yer kabuğu temel olarak kayaçlardan oluşur. İki ana yer kabuğu türü vardır:
- Kıtasal Kabuk: Daha kalın, daha az yoğun ve genellikle granit gibi felsik (silisyum ve alüminyumca zengin) kayaçlardan oluşur.
- Okyanusal Kabuk: Daha ince, daha yoğun ve genellikle bazalt gibi mafik (demir ve magnezyumca zengin) kayaçlardan oluşur.
Bu kayaçlar, magmatik, tortul ve metamorfik olmak üzere üç ana gruba ayrılır ve yer kabuğunun karmaşık yapısını oluşturur.