Tutumun Tanımı ve Önemi
Tutum, bireyin kendisine veya çevresindeki herhangi bir nesne, toplumsal konu ya da olaya karşı deneyim, bilgi, duygu ve güdülerine dayanarak örgütlediği zihinsel, duygusal ve davranışsal bir tepki ön eğilimi olarak tanımlanır. Başka bir deyişle, tutum, bireyin bir durum, olay ya da olgu karşısında ortaya koyması beklenen olası davranış biçimi olarak da ifade edilebilir. Tutumlar, doğrudan gözlemlenebilen bir özellik olmaktan ziyade, bireyin gözlemlenebilen davranışlarından çıkarım yapılarak atfedilen bir eğilimdir; yani davranışa hazırlayıcı bir nitelik taşır.
Davranış bilimlerinin temel kavramlarından biri olan tutum, insan davranışlarının anlaşılmasında merkezi bir rol oynar. Tutumlar, bireyin çevresiyle ilişkilerini kolaylaştıran bilişsel bir sistem oluşturur ve karar alma süreçlerini etkiler.
Tutumun Bileşenleri
Tutumlar genellikle birbiriyle uyumlu üç temel bileşenden oluşur:
- Bilişsel Bileşen: Bireyin tutum nesnesi hakkındaki inançları, bilgileri ve düşünceleridir. Bu, bir nesnenin iyi ya da kötü, olumlu ya da olumsuz olarak yorumlanmasında bilgi ve değerlendirmeyi içerir. Örneğin, çevre kirliliğinin zararları hakkındaki bilgilerimiz bu bileşene girer.
- Duygusal (Duyuşsal) Bileşen: Bireyin tutum nesnesine yönelik hissettiği duygular ve heyecanlardır. Bu, olumlu veya olumsuz değerlendirmeleri kapsar. Örneğin, doğanın yok olması karşısında hissedilen üzüntü bu bileşenin bir parçasıdır.
- Davranışsal Eğilim Bileşeni: Bireyin tutum nesnesine karşı belirli bir yönde (olumlu ya da olumsuz) davranma eğilimidir. Bu, eylemleri ortaya koymadan önce kişinin hazırlığını ifade eder. Örneğin, geri dönüşüm yapmak veya bir ürünü satın alma niyeti bu bileşene dahildir.
Bu üç bileşen genellikle birbiriyle tutarlı olsa da, bazı durumlarda aralarında tutarsızlıklar gözlemlenebilir.
Tutumların Özellikleri
Tutumların bazı önemli özellikleri şunlardır:
- Öğrenilmiş Olması: Tutumlar doğuştan gelmez; yaşamla birlikte deneyimler, bilgiler ve sosyal etkileşimler yoluyla öğrenilir ve gelişir.
- Karmaşıklık: Tutumlar, bileşenlerinin karmaşıklık derecesine göre farklılık gösterebilir.
- Bir Güce Sahip Olması: Her tutumun bir gücü vardır ve bu güç, üç tutum bileşeninin güçlerinin toplamı olarak düşünülebilir.
- Tutarlılık: Tutumlar genellikle bireyin düşünce, duygu ve davranış eğilimlerini birbirleriyle uyumlu kılar.
- Değiştirilebilir Olması: Tutumlar, yeni bilgiler, deneyimler veya ikna edici iletişim yoluyla değiştirilebilir.
Tutumların Oluşumu
Tutumlar, ürünle doğrudan deneyim yaşamak, kulaktan kulağa iletişimle bilgi edinmek, kitle iletişim araçlarından bilgi almak, internetten veya satış elemanlarından bilgi edinmek gibi çeşitli yollarla gelişebilir. Ayrıca sosyal öğrenme, bireysel deneyimler ve kültürel normlar da tutumların şekillenmesinde önemli rol oynar.