Tam Ay Tutulması Nasıl Meydana Gelir?
Tam ay tutulması, gökyüzündeki en etkileyici olaylardan biridir ve Dünya, Güneş ile Ay'ın tam arasına girdiğinde gerçekleşir. Bu hizalanma sırasında Dünya'nın gölgesi, Ay'ın yüzeyini tamamen kaplar. Bu durum yalnızca Ay'ın dolunay evresinde meydana gelebilir, çünkü bu evrede Güneş, Dünya ve Ay neredeyse mükemmel bir doğrultuda bulunur.
Ay'ın Dünya etrafındaki yörüngesi yaklaşık %5 eğik olduğu için her dolunayda bir ay tutulması yaşanmaz. Bu eğiklik, Ay'ın çoğu zaman Dünya'nın gölgesinin üzerinden veya altından geçmesine neden olur.
Ay Neden Kızıl Görünür?
Tam ay tutulması sırasında Ay'ın kızıl veya bakır tonlarında görünmesi, halk arasında 'Kanlı Ay' olarak bilinir. Bu renk değişimi, Dünya atmosferinin bir sonucudur. Güneş ışınları Dünya atmosferinden geçerken, atmosferdeki moleküller mavi ışığı dağıtırken, kırmızı ve turuncu tonlardaki ışıklar kırılır ve Ay'ın yüzeyine ulaşır. Bu nedenle, Ay Dünya'nın gölgesinde olmasına rağmen tamamen karanlık kalmaz, aksine kızıl bir parıltıyla belirir.
Tam Ay Tutulmasının Evreleri ve Süresi
Bir tam ay tutulması genellikle birkaç saat sürebilir ve tam tutulma evresi ortalama 30 dakika ile bir saat arasında değişir. Tutulma, farklı evrelerden geçer:
- Yarı Gölgeli Evre (Penumbral Evre): Ay, Dünya'nın yarı gölgesine (penumbra) girer. Bu evrede Ay'daki hafif gölgelenmeyi çıplak gözle fark etmek genellikle zordur.
- Parçalı Evre: Ay'ın bir kısmı Dünya'nın tam gölgesine (umbra) girmeye başlar. Ay'ın yüzeyinin bir bölümü belirgin bir şekilde kararır.
- Tam Tutulma Evresi: Ay'ın tamamı Dünya'nın tam gölgesine girer ve bu evrede Ay kızıl rengini alır. Bu, tutulmanın en dramatik ve görsel olarak en çarpıcı anıdır.
Tam tutulma evresinden sonra, Ay kısmi ve yarı gölgeli evrelerden ters sırada geçerek gölgeden çıkar.
Gözlem ve Güvenlik
Ay tutulmaları, Dünya'nın Ay'ın ufuk çizgisinin üzerinde olduğu herhangi bir bölgesinden gözlemlenebilir. Güneş tutulmalarının aksine, tam ay tutulmasını izlemek için herhangi bir özel ekipmana ihtiyaç duyulmaz ve çıplak gözle bakmak tamamen güvenlidir. Ancak, daha net ve detaylı bir görüntü elde etmek isteyenler dürbün veya küçük bir teleskop kullanabilirler.