Platon Kimdir?
Platon (MÖ 427-347), Antik Yunan'ın en etkili filozoflarından biridir. Hocası Sokrates ve öğrencisi Aristoteles ile birlikte Batı felsefesinin kurucu figürlerinden sayılır. Atina'da doğan Platon, Sokrates'in öğrencisi olmuş ve onun idamından sonra uzun seyahatlere çıkarak Mısır ve İtalya gibi dönemin önemli bilgi merkezlerini ziyaret etmiştir. MÖ 387'de Atina'ya dönerek, günümüzdeki üniversitelerin atası kabul edilen Akademia'yı kurmuştur.
Platon'un Temel Felsefi Görüşleri
Platon'un felsefesi, geniş bir yelpazede düşünceleri kapsar ve birçok temel fikri içerir:
1. İdealar Kuramı
- Platon'un en ünlü görüşlerinden biri olan İdealar Kuramı, gerçekliğin iki ayrı dünyadan oluştuğunu savunur: duyusal dünya ve idealar dünyası.
- Duyusal dünya, beş duyumuzla algıladığımız, sürekli değişen, gelip geçici ve kusurlu nesnelerden oluşur.
- İdealar dünyası ise akıl yoluyla kavranabilen, ezeli, ebedi, değişmez, mükemmel ve gerçek varlıkların (formların) bulunduğu alandır. Güzellik, iyilik, adalet gibi kavramların asıl varoluşu bu idealar dünyasındadır.
- Duyusal dünyadaki nesneler, ideaların yalnızca birer kopyası veya yansımasıdır ve idealara ne kadar katılırsa o kadar varlık kazanır.
2. İdeal Devlet Anlayışı
- Platon, en önemli eserlerinden biri olan "Devlet" (Politeia) adlı diyalogunda ideal bir devlet yapısını ve adalet anlayışını detaylandırmıştır.
- Ona göre devlet, büyütülmüş bir insana benzer ve insan ruhunun üç bölümüne (akıl, irade/tin, istekler) karşılık gelen üç sınıftan oluşur: yöneticiler (filozof-krallar), bekçiler (askerler) ve çalışanlar (işçiler, çiftçiler, zanaatkarlar).
- İdeal devlette yöneticiler, bilgili ve erdemli filozof-krallar olmalı, toplumu akıl ve adaletle yönetmelidir.
3. Ruh Anlayışı ve Bilgi Felsefesi
- Platon'a göre insan ruh ve bedenden oluşur; ruh bedenden üstün ve ölümsüzdür. Ruhun akıl, irade ve istekler olmak üzere üç parçası vardır.
- Gerçek bilgi, duyularla algılanan değişken dünyadan değil, ruhsal bir aydınlanma ve akıl yoluyla, idealar dünyasından elde edilir. Platon, bilginin aslında ruhun idealar dünyasından getirdiği bir hatırlama (anamnesis) olduğunu savunur.
Eserleri ve Etkisi
Platon'un günümüze ulaşan eserlerinin çoğu diyaloglar şeklindedir ve ana karakter genellikle hocası Sokrates'tir. Başlıca eserleri arasında "Devlet", "Sokrates'in Savunması", "Phaidon", "Şölen" ve "Yasalar" bulunur. Platon'un felsefesi, Batı dünyasının felsefi ve bilimsel düşüncesini derinden etkilemiş, Hristiyanlık ve İslam gibi pek çok dini de biçimlendirmiştir. İngiliz matematikçi ve filozof Alfred North Whitehead'in dediği gibi, "Avrupa felsefe geleneğiyle ilgili yapılabilecek en güvenilir genel nitelendirme, Platon'a ait bir dizi dipnottan oluştuğudur."