Parathormon (PTH) Nedir?
Parathormon (PTH), boyunda tiroid bezinin arkasında yer alan, pirinç tanesi büyüklüğündeki dört adet paratiroid bezi tarafından üretilen bir hormondur . Vücuttaki kalsiyum ve fosfor dengesini düzenleyerek kemik sağlığı, sinir sistemi fonksiyonları ve kas aktiviteleri üzerinde önemli bir rol oynar . PTH, kandaki kalsiyum seviyeleri düştüğünde salgılanır ve bu seviyeleri normal aralığa getirmek için çeşitli mekanizmaları devreye sokar .
Parathormonun Görevleri Nelerdir?
Parathormonun temel işlevi, kan kalsiyum seviyelerini yükseltmek ve fosfor seviyelerini düzenlemektir. Bu dengeyi sağlamak için başlıca şu görevleri yerine getirir:
- Kemiklerden Kalsiyum Salınımı: Kandaki kalsiyum seviyesi düştüğünde, PTH kemik yıkımını teşvik ederek kemiklerde depolanan kalsiyumun kana geçişini sağlar .
- Böbreklerde Kalsiyum ve Fosfor Düzenlemesi: Böbreklerde kalsiyumun geri emilimini artırarak idrarla atılımını azaltır . Aynı zamanda, böbreklerden fosforun atılımını artırarak kandaki fosfor seviyesini düşürür .
- D Vitamini Aktivasyonu: PTH, böbreklerde D vitamininin aktif formuna dönüşmesini uyarır . Aktif D vitamini ise bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırarak kalsiyum dengesine katkıda bulunur .
Normal Parathormon Değerleri
Kandaki parathormon seviyesi laboratuvar testleri ile ölçülür. Normal değerler laboratuvara göre değişiklik gösterebilmekle birlikte, genellikle 10-65 pg/mL aralığı normal kabul edilir .
Parathormon Yüksekliği (Hiperparatiroidizm) Nedir?
Parathormon yüksekliği, paratiroid bezlerinin normalden fazla PTH salgılaması durumudur ve hiperparatiroidizm olarak adlandırılır . Bu durum, kandaki kalsiyum seviyesinin yükselmesine (hiperkalsemi) yol açar .
Nedenleri:
- En sık neden, paratiroid bezlerinden birinde iyi huylu bir tümör olan adenomdur .
- Paratiroid bezlerinin büyümesi (hiperplazi) veya nadiren paratiroid kanseri de neden olabilir .
- D vitamini eksikliği, kronik böbrek yetmezliği ve magnezyum eksikliği gibi durumlar da PTH yüksekliğine yol açabilir .
Belirtileri:
- Kemik erimesi, kemik ve eklem ağrıları .
- Böbrek taşı oluşumu .
- Yorgunluk, halsizlik, kas zayıflığı .
- Mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, kabızlık .
- Kalp ritim bozuklukları .
Parathormon Düşüklüğü (Hipoparatiroidizm) Nedir?
Parathormon düşüklüğü, paratiroid bezlerinin yeterince PTH üretmemesi durumudur ve hipoparatiroidizm olarak adlandırılır . Bu durum, kandaki kalsiyum seviyesinin düşmesine (hipokalsemi) ve fosfor seviyesinin yükselmesine (hiperfosfatemi) neden olur .
Nedenleri:
- Paratiroid bezlerinin hasar görmesi (genellikle cerrahi sonrası) .
- Radyasyon etkisi .
- Magnezyum eksikliği .
- Nadir genetik durumlar veya otoimmün hastalıklar .
Belirtileri:
- Kas krampları, spazmlar ve istemsiz kasılmalar (tetani) .
- Ağız çevresinde, el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma hissi .
- Nöbetler .
- Kalp ritim bozuklukları .
- Kuru cilt, kırılgan tırnaklar ve saç dökülmesi .
Hem parathormon yüksekliği hem de düşüklüğü ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğinden, belirtiler fark edildiğinde bir sağlık uzmanına başvurmak ve gerekli tanı ve tedavi süreçlerini başlatmak önemlidir .