Linea Nedir?
Linea, Ethereum blok zincirinin karşılaştığı ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmek amacıyla geliştirilmiş bir Katman-2 (Layer-2) çözümüdür. MetaMask ve Infura gibi popüler kripto ürünlerinin arkasındaki şirket olan Consensys tarafından geliştirilen Linea, Ethereum ağını daha hızlı ve daha uygun maliyetli hale getirmeyi hedefler.
Linea, sıfır bilgi ispatları (zero-knowledge proofs) kullanan zk-rollup teknolojisinden faydalanır. Bu sayede, Ethereum'un güvenliğinden ödün vermeden işlem hacmini artırır ve işlem ücretlerini düşürür. Ağ, Ethereum Sanal Makinesi (EVM) ile tam uyumlu olduğundan, mevcut Ethereum tabanlı uygulamalar ve akıllı sözleşmeler Linea üzerinde sorunsuz bir şekilde çalışabilir.
Linea Nasıl Çalışır?
Linea'nın temel çalışma prensibi, işlemleri ana Ethereum zinciri dışında (off-chain) gruplar halinde işlemektir. Bu gruplanmış işlemler daha sonra tek bir geçerlilik kanıtı (zero-knowledge proof, özellikle zk-SNARK) ile Ethereum ana ağına gönderilir.
- Zincir Dışı İşlem: Binlerce işlem Linea ağında toplanır ve işlenir.
- Sıfır Bilgi Kanıtı: İşlemlerin geçerliliğini doğrulayan kriptografik bir kanıt oluşturulur. Bu kanıt, işlemlerin detaylarını ifşa etmeden geçerliliğini onaylar.
- Ethereum'a Gönderim: Oluşturulan bu geçerlilik kanıtı, Ethereum ana ağına gönderilir. Bu yöntem, Ethereum'daki tıkanıklığı azaltırken, ana ağın güvenlik özelliklerinden faydalanmaya devam etmeyi sağlar.
Linea'nın EVM eşdeğerliği, geliştiricilerin mevcut Ethereum akıllı sözleşmelerini minimum çabayla Linea'ya taşıyabilmesi anlamına gelir. Bu, Linea'yı EVM uyumlu diğer blok zincirlerinden ayırır, çünkü uyumlu zincirler genellikle bazı değişiklikler ve ayarlamalar gerektirebilir.
LINEA Token'ı ve Tokenomik Yapısı
LINEA, Linea ağının yerel token'ıdır. Ancak, Linea ağındaki gas (işlem) ücretleri LINEA token'ı ile değil, ETH ile ödenir. LINEA token'ı, ekosistemin büyümesini teşvik etmek, uygulamaları ve geliştiricileri desteklemek ve Ethereum'un uzun vadeli gelişimini finanse etmek için bir ekonomik koordinasyon aracı olarak tasarlanmıştır.
LINEA'nın tokenomik yapısı dikkat çekicidir:
- Dağıtım: Token arzının %85'i ekosistem büyümesine, %15'i ise Consensys hazinesine ayrılmıştır. Erken kullanıcılar ve geliştiriciler için %10'luk bir kısım tamamen kilitsiz olarak dağıtılmıştır.
- Yönetişim: LINEA token'ı şu anda zincir üstü yönetişim hakları taşımamaktadır ve protokol bir DAO (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) olmadan çalışır.
- Çift Yakım Mekanizması: Linea, benzersiz bir çift yakım mekanizması uygular. Ağdaki işlem ücretlerinin %20'si ETH olarak yakılırken, kalan %80'i LINEA token'ı satın almak ve yakmak için kullanılır. Bu mekanizma, hem ETH hem de LINEA üzerinde deflasyonist bir baskı oluşturmayı hedefler.
- Toplam Arz: LINEA'nın toplam arzı 72.009.990.000 adettir.
Linea'yı Benzersiz Kılan Özellikler
Linea'yı diğer Katman-2 çözümlerinden ayıran bazı temel özellikler şunlardır:
- Ethereum Eşdeğerliği: Geliştiriciler, mevcut Ethereum araçlarını ve sözleşmelerini herhangi bir ayarlama yapmadan kullanabilirler.
- ETH Uyumlu Ekonomi: Her işlem, Ethereum'un para politikasını güçlendirir ve Linea'ya köprülenen ETH, likidite sağlayıcıları için yerel getiri oluşturur.
- Kurumsal Düzeyde Altyapı: Linea, Consensys'in finansal kurumlarla olan deneyiminden faydalanarak tokenizasyon, ödemeler ve zincir üstü uzlaşma için sağlam bir altyapı sunar.
Güvenlik ve Gelecek
Linea, bir zkEVM rollup olarak çalışarak güvenliğini Ethereum ana ağına dayandırır. Yol haritasında güveni minimize eden mekanizmalar, yedek çıkışlar, bağımsız üyelerden oluşan bir güvenlik konseyi ve yedeklilik sağlamak için çoklu kanıtlayıcı sistemi bulunmaktadır. Proje, 2027 yılına kadar delege edilmiş hisse ispatı (delegated proof-of-stake) ve izinsiz bir doğrulayıcı ağına geçiş yapmayı planlamaktadır.
Linea'nın araştırma ve geliştirme çalışmaları 2019'da başlamış, ana ağı Temmuz 2023'te faaliyete geçmiştir. LINEA token'ı ise 2025 yılında tanıtılmıştır.