Katılım Bankacılığına Genel Bakış
Katılım bankacılığı, faizsizlik prensiplerine göre çalışan, bu prensiplere uygun her türlü bankacılık faaliyetlerini gerçekleştiren bir bankacılık modelidir. Geleneksel bankacılık sisteminin aksine, faiz geliri veya faizi olan ürünlerden kaçınarak finansal hizmetler sunar. Türkiye'de "faizsiz bankacılık" olarak da adlandırılan bu sistem, kâr ve zarara katılma esasına göre fon toplayıp ticaret, ortaklık ve finansal kiralama gibi yöntemlerle fon kullandırır.
Temel İlkeleri
- Faizsizlik Prensibi: Katılım bankacılığının temel ilkesi faizsizliktir. Bu sistemde, faiz yerine kâr ve zarara katılma esasına göre fon toplanır ve kullandırılır.
- Kâr ve Zarara Katılım: Tasarruf sahiplerinden toplanan fonlar, ticaret ve sanayide değerlendirilerek elde edilen kâr veya zarar, tasarruf sahipleriyle paylaşılır. Bu model, riskin adil dağılımını sağlar.
- Etik ve Sorumlu Yatırım: Katılım bankaları, faiz ve belirsizlik içeren, aşırı riskli ve spekülatif işlemlere yer vermez. Ayrıca alkollü içecek, şans oyunları, silah ve tütün ürünleri gibi belirli sektörlerde bankacılık işlemi yapmazlar.
- Varlığa Dayalı Finansman: İşlemler, reel varlıkların alım-satımına veya kiralanmasına dayanır. Para, bir ticaret aracı yerine ekonomik değer yaratma aracı olarak görülür.
Katılım Bankacılığı Nasıl İşler?
Katılım bankaları, fon toplama ve fon kullandırma süreçlerinde belirli yöntemler kullanır:
- Fon Toplama: Genellikle özel cari hesaplar ve katılma hesapları aracılığıyla fon toplarlar. Katılma hesaplarında biriken fonlar, banka tarafından piyasada işletilir ve elde edilen kâr payı hesap sahipleriyle paylaşılır.
- Fon Kullandırma Yöntemleri:
- Murabaha (Kâr Beyanı ile Satım): Müşterinin talep ettiği mal veya hizmet, banka tarafından peşin olarak satın alınır ve müşteriye anlaşılan kâr oranı üzerinden vadeli olarak satılır.
- İcâre (Kiralama): Banka, müşterinin ihtiyaç duyduğu bir varlığı satın alarak ona kiralar.
- Müşareke (Sermaye Ortaklığı): Banka ve müşteri, bir projeye veya ticari girişime sermaye koyarak ortak olurlar ve kâr/zararı paylaşırlar.
- Mudarebe (Emek-Sermaye Ortaklığı): Bir taraf sermaye, diğer taraf emek koyarak kurulan ve elde edilen kârın paylaşılmasına dayanan bir ortaklık türüdür.
Konvansiyonel Bankacılıktan Farkları
Katılım bankacılığı ile geleneksel bankacılık arasındaki temel fark, faiz prensibidir. Konvansiyonel bankalar hem fon toplarken hem de fon kullandırırken faiz esasını kullanırken, katılım bankaları kâr ve zarara katılma prensibine göre hareket eder. Geleneksel bankacılıkta riskin tamamı borçluya aitken, katılım bankacılığında risk paylaşımı esastır. Ayrıca, katılım bankaları, faaliyetlerinin faizsiz bankacılık ilke ve standartlarına uygunluğunu denetleyen bağımsız bir Danışma Komitesi'ne sahiptir.
Sonuç
Katılım bankacılığı, etik ve adil finansman prensiplerine odaklanarak, reel ekonomiye katkı sağlamayı hedefler. Türkiye'de ve dünyada faizsiz bankacılığa olan talep artmakta olup, bu sektör yüksek büyüme potansiyeli taşımaktadır.