Folat ve Folat Düşüklüğü Nedir?
Folat, B9 vitamini olarak da bilinen, suda çözünen ve vücudumuz için hayati öneme sahip bir B grubu vitaminidir. Doğal olarak birçok besinde bulunur. Folik asit ise folatın sentetik formudur ve genellikle takviyelerde veya zenginleştirilmiş gıdalarda yer alır. Folat, DNA sentezi ve onarımı, hücre bölünmesi, kırmızı kan hücrelerinin üretimi ve sinir sisteminin sağlıklı çalışması gibi temel metabolik süreçlerde kilit rol oynar.
Folat düşüklüğü, vücudun yeterli miktarda folat alamaması veya emiliminde sorun yaşanması durumunda ortaya çıkar. Bu durum, özellikle kırmızı kan hücrelerinin normalden büyük ve olgunlaşmamış olmasına neden olan megaloblastik anemi adı verilen bir kansızlık türüne yol açabilir.
Folat Düşüklüğünün Belirtileri Nelerdir?
Folat eksikliği, vücudun farklı sistemlerini etkileyerek çeşitli belirtilere neden olabilir. En yaygın görülen belirtiler şunlardır:
- Sürekli yorgunluk ve halsizlik
- Ciltte solgunluk
- Nefes darlığı ve kalp çarpıntısı
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- Ağız içinde yaralar, dilin şişmesi veya kızarması, tat alma duyusunda azalma
- Konsantrasyon güçlüğü, unutkanlık ve depresyon gibi nörolojik sorunlar
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Ellerde ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma (ileri düzeyde)
Folat Düşüklüğü Neden Olur?
Folat eksikliğinin birçok farklı nedeni olabilir:
- Yetersiz Beslenme: Folat açısından zengin gıdaların (yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, turunçgiller, yumurta, karaciğer) yeterince tüketilmemesi en yaygın nedendir.
- Hamilelik: Hamilelik sırasında bebeğin hızlı gelişimi nedeniyle folat ihtiyacı önemli ölçüde artar. Yetersiz alım, bebekte nöral tüp defektleri (beyin ve omurilik gelişim bozuklukları) riskini artırabilir.
- Bazı İlaçlar: Bazı nöbet önleyici ilaçlar, ülseratif kolit ilaçları ve antibiyotikler folat emilimini engelleyebilir.
- Sindirim Sistemi Hastalıkları: Çölyak hastalığı, Crohn hastalığı gibi emilim bozukluklarına yol açan durumlar folat eksikliğine neden olabilir.
- Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi folat emilimini ve kullanımını olumsuz etkiler.
- Diyaliz: Diyaliz tedavisi gören kişilerde folat kaybı yaşanabilir.
Tanı ve Tedavi
Folat düşüklüğü, genellikle kan testi ile kolayca teşhis edilebilir. Kanınızdaki folat miktarını ölçen bir test ve megaloblastik anemi belirtilerini saptamak için tam kan sayımı (CBC) yapılır.
Tedavi, genellikle folat alımını artırmaya odaklanır. Bu, folat açısından zengin besinlerin (ıspanak, brokoli, kuşkonmaz, mercimek, nohut, portakal, muz, yumurta, karaciğer) diyete eklenmesiyle veya doktor kontrolünde folik asit takviyeleri kullanılmasıyla sağlanır. Özellikle hamilelik planlayan veya hamile olan kadınlara, nöral tüp defektlerini önlemek amacıyla folik asit takviyesi önerilir.