Ceride Defteri: Tanımı ve Kökeni
Ceride defteri, dilimize Arapçadan geçmiş olan "ceride" kelimesinden türemiştir. "Ceride" kelimesi sözlükte "gazete", "tutanak" veya "kayıt defteri" gibi anlamlara gelmektedir. Bu bağlamda ceride defteri, belirli olayların, bilgilerin veya faaliyetlerin düzenli bir şekilde kaydedildiği resmi bir defterdir.
Osmanlı Devleti'nde Ceride Defteri
Osmanlı Devleti'nde ceride defterleri, geniş bir kullanım alanına sahipti ve devletin idari yapısında önemli bir yer tutuyordu. Başlangıçta, haraç tahsildarları tarafından arazilerin yüzölçümlerini kaydetmek için kullanılan defterlere "ceride" denilmekteydi. Zamanla bu defterlere mali cetvellerin yanı sıra günlük olaylar, doğum ve ölüm kayıtları gibi demografik bilgiler de eklenmiştir.
Ceride Nezâreti ve Ceride Odası
- Ceride Muhasebesi ve Nezâreti: 1830-1831 yıllarında yapılan ilk genel nüfus sayımı ve emlak tespiti sonrasında, bu kayıtları korumak, vergi hesaplamalarını yapmak ve nüfus değişikliklerini takip etmek amacıyla 1831 yılında Ceride Nezâreti kurulmuştur. Bu kurum, devletin genel istatistik bilgilerini toplamak ve değerlendirmekle görevliydi.
- Ceride Odası: Taşradan gelen nüfus defterlerinin ve diğer kayıtların düzenlenip arşivlendiği, merkezi idarenin bilgi akışını sağlayan kritik bir birimdi. Burada, taşradan gönderilen belgeler incelenir, temize çekilir ve standartlara uygun hale getirilerek arşivlenirdi.
Günümüzde Askeri Ceride Defterleri
Günümüzde ceride defterleri, özellikle askeri birliklerde önemini korumaktadır. Askeri birliklerde günlük faaliyetlerin, eğitimlerin ve diğer önemli olayların kaydedildiği resmi bir doküman olarak kullanılır. Bu defterler, askeri düzenin sağlanmasında ve geçmişteki olayların kayıtlarının muhafaza edilmesinde büyük bir rol oynar. Kaliteli bir ceride defterinin dayanıklı kaplamaya, yüksek kaliteli kağıda ve kolay kullanıma uygun, düzenli bir iç tasarıma sahip olması beklenir.
Muhasebe Defterlerinden Farkı
Ceride defteri, tarihi süreçte mali kayıtlarla ilişkili olsa da, modern muhasebe sistemlerinde "yevmiye defteri", "defter-i kebir" (büyük defter) ve "envanter defteri" gibi belirli ticari defterler bulunmaktadır. Bu defterler, işletmelerin mali işlemlerini detaylı ve sistematik bir şekilde kaydetmek için kullanılırken, ceride defteri daha çok genel kayıt ve tutanak tutma işlevini ifade eder.