Biyolojik Risk Etmenleri Tanımı
Biyolojik risk etmenleri, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil olmak üzere mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan parazitlerini ifade eder. Bu etmenler, fiziksel ve kimyasal risk etmenlerinden canlı olmaları bakımından farklılık gösterir.
Biyolojik Risk Grupları
Biyolojik etkenler, enfeksiyon risk düzeylerine göre dört ana grupta sınıflandırılır:
- Grup 1 Biyolojik Etkenler: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan etkenlerdir.
- Grup 2 Biyolojik Etkenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan ve genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan etkenlerdir.
- Grup 3 Biyolojik Etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan etkenlerdir.
- Grup 4 Biyolojik Etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan etkenlerdir.
Biyolojik Risk Etmenleri Nelerdir ve Nerelerde Karşılaşılır?
Biyolojik risk etmenleri arasında bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitler bulunur. Bu etmenlerle özellikle aşağıdaki çalışma ortamlarında karşılaşılabilir:
- Sağlık çalışanları (hastaneler, klinikler)
- Laboratuvar çalışanları (klinik ve araştırma laboratuvarları)
- Tarım ve hayvancılık sektörü çalışanları
- Gıda paketleme ve depolama alanları
- Atık yönetimi ve kanalizasyon işleri
- Biyoteknoloji üretim süreçleri
Korunma Yöntemleri ve Önlemler
Biyolojik risk etmenlerinden korunmak için çeşitli önlemler alınmalıdır. İşverenler, zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınmalı ve mümkünse daha az tehlikeli olanlarla ikame etmelidir. Maruziyet riskini azaltmak için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
- Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısı mümkün olan en az düzeyde tutulmalıdır.
- Çalışma süreçleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya en aza indirecek şekilde düzenlenmelidir.
- Öncelikle toplu koruma önlemleri alınmalı, bu mümkün olmadığında kişisel koruyucu donanımlar (maske, eldiven, koruyucu giysi vb.) kullanılmalıdır.
- Hijyen önlemleri (el yıkama, dezenfeksiyon) titizlikle uygulanmalı, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri sağlanmalıdır.
- Biyolojik risk işareti ve ilgili diğer uyarı işaretleri kullanılmalıdır.
- Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik acil eylem planları hazırlanmalıdır.
- Atıkların güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması sağlanmalıdır.
- Çalışanlara aşı imkanı sunulmalı ve aşılamanın faydaları hakkında bilgi verilmelidir.
İşverenler, biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü ve maruziyetle ilgili bilgileri en az 20 yıl süreyle kayıt altında tutmakla yükümlüdür.