Bilek Tanımı ve Genel Yapısı
Türk Dil Kurumu'na göre bilek, “elle kolun, ayakla bacağın birleştiği bölüm” olarak tanımlanır. Bu tanım, bileğin vücudumuzdaki konumunu net bir şekilde ortaya koyar. Bilek, sadece bir bağlantı noktası olmanın ötesinde, karmaşık kemik, eklem, bağ ve kas yapılarından oluşan, günlük yaşam aktivitelerimizde kritik rol oynayan esnek ve hareketli bir bölümdür.
El Bileği Anatomisi
El bileği, önkol kemikleri (radius ve ulna) ile el tarak kemikleri (metakarplar) arasında yer alır. Bu bölge, iki sıra halinde dizilmiş sekiz adet küçük karpal kemikten oluşur. Bu kemikler şunlardır:
- Proksimal sıra: Skafoid (Os scaphoideum), Lunatum (Os lunatum), Triquetrum (Os triquetrum), Pisiforme (Os pisiforme)
- Distal sıra: Trapezium (Os trapezium), Trapezoideum (Os trapezoideum), Capitatum (Os capitatum), Hamatum (Os hamatum)
El bileği eklemi (articulatio radiocarpea), radiusun distal ucu ve eklem diskinin alt yüzeyi ile skafoid, lunatum ve triquetrum kemiklerinin superior eklem yüzeyleri arasında oluşan oval bir eklemdir. Bu kemikler, birbirlerine sıkı bağlar (ligamentler) aracılığıyla bağlanır. Volar (avuç içi) yüzdeki bağlar, dorsal (el sırtı) yüzdeki bağlardan daha sağlamdır ve el bileği sağlamlığı için önemlidir. Palmar radiokarpal, dorsal radiokarpal, ulnar kollateral ve radial kollateral ligamentler başlıca bağlardandır. Skafolunat ligament, el bileğinde en sık yaralanan bağlardan biridir.
El bileği hareketlerini sağlayan kaslar, ön koldan başlayıp el bileği ve ellere uzanan fleksör (bükücü) ve ekstansör (gerici) kaslardır. Bu kaslar, el ve parmakların hassas hareketleri, nesneleri kavrama, tutma ve manipüle etme yeteneği için hayati öneme sahiptir.
Ayak Bileği Anatomisi
Ayak bileği, alt bacağın ayakla birleştiği bölgede bulunan bir eklem yapısıdır. Kaval kemiği (tibia), kamış kemiği (fibula) ve ayak kemiği (talus) arasında yer alır. Ayak bileğinin stabilitesini sağlayan birçok bağ bulunur. En sık yaralanan grup dış yan bağlardır; bunlar anterior talofibular ligament (ATFL), calcaneofibular ligament (CFL) ve posterior talofibular ligament (PTFL) olmak üzere üç bağı içerir. İç yan bağlar ise deltoid ligament olarak bilinir.
Bileğin Fonksiyonları ve Önemi
Bilek, vücudun en karmaşık eklemlerinden biridir ve geniş bir hareket açıklığına sahiptir. El bileği, fleksiyon (bükme), ekstansiyon (germe), addüksiyon (orta hatta yaklaştırma) ve abdüksiyon (orta hattan uzaklaştırma) gibi hareketlere izin verir. Bu hareketler, elin etkili bir şekilde konumlandırılmasını ve ön kol kaslarının güçlü bir şekilde kullanılmasını kolaylaştırır. Ayak bileği ise vücut ağırlığını taşıma, stabilite sağlama ve yürüme, koşma, zıplama gibi hareketlerde kritik bir rol oynar.
Bileğin karmaşık yapısı, onu incinmelere ve fonksiyon bozukluklarına karşı hassas hale getirir. Zorlanma, travmaya bağlı kırıklar, çıkıklar, incinmeler, romatizmal hastalıklar, kistler ve sinir sıkışmaları (örneğin karpal tünel sendromu) gibi durumlar bilek ağrılarına yol açabilir. Bu nedenle, bilek sağlığının korunması, günlük yaşam kalitesi ve fiziksel performans için büyük önem taşır.