Basketbol Challenge Hakkı Nedir?
Basketbolda "challenge hakkı" veya "koç itirazı", başantrenörlerin maç sırasında belirli hakem kararlarının anında tekrar sistemi (Instant Replay System - IRS) aracılığıyla gözden geçirilmesini talep etme yetkisidir. Bu kural, oyunun akışını bozmadan hatalı olabilecek kararların düzeltilmesini ve maçın daha adil bir şekilde ilerlemesini sağlamak amacıyla getirilmiştir.
Tarihçesi ve Uygulaması
Challenge hakkı, basketbol dünyasına nispeten yeni bir eklentidir. NBA'de ilk olarak 2019-2020 sezonunda deneme amaçlı uygulanmış ve olumlu geri dönüşlerin ardından 2020-2021 sezonundan itibaren kalıcı hale getirilmiştir. EuroLeague ve FIBA da benzer uygulamaları sırasıyla 2021-2022 ve 2022-2023 sezonlarından itibaren yürürlüğe koymuştur.
NBA'deki Challenge Kuralları
NBA'de koç itirazı sistemi şu şekilde işler:
- Her takım maça bir challenge hakkıyla başlar. Eğer ilk challenge başarılı olursa, 2023-24 sezonu itibarıyla takıma ikinci bir challenge hakkı daha verilir.
- Challenge talebinde bulunmak için koçun bir mola alması gerekir. Eğer itiraz başarılı olursa mola hakkı korunur; başarısız olursa mola kaybedilir.
- İtiraz Edilebilecek Durumlar:
- Kendi takımı aleyhine çalınan kişisel fauller.
- Topun dışarı çıktığına dair kararlar (out-of-bounds).
- Topa müdahale (goaltending) veya sepet müdahalesi (basket interference) ihlalleri.
- İtiraz Edilemeyecek Durumlar: Rakip takım aleyhine çalınan fauller, teknik fauller, sportmenlik dışı fauller, top sürme, adım hatası gibi ihlaller veya çalınmayan fauller challenge edilemez.
- Maçın son iki dakikası ve uzatmaların son iki dakikasında koçlar challenge hakkını kullanamaz; bu sürelerde sadece hakemler tekrar inceleme başlatabilir.
- Bir kararın bozulabilmesi için "açık ve kesin görsel kanıt" bulunması şarttır.
FIBA ve EuroLeague'deki Challenge Kuralları
FIBA ve EuroLeague'de de benzer bir sistem uygulanmaktadır, ancak bazı farklılıklar mevcuttur:
- Genellikle her takımın maç başına bir challenge hakkı bulunur ve bu hakkın başarılı olup olmaması ikinci bir hak kazandırmaz.
- Koçlar, itiraz talebini en yakın hakeme görsel bir işaretle (ellerle dikdörtgen çizerek) ve İngilizce "challenge" kelimesini yüksek sesle söyleyerek belirtmelidir.
- FIBA kurallarına göre, challenge hakkı, Anında Tekrar Sistemi'nin (IRS) uygulandığı müsabakalarda geçerlidir ve maçın herhangi bir anında talep edilebilir.
- EuroLeague'de itiraz edilebilecek durumlar arasında şutun sayı değeri, şut saati/maç saati, faulü kimin yaptığı, fiziksel tartışmalar ve top oyunda değilken yapılan fauller gibi 16 farklı eylem bulunmaktadır. Ayrıca dördüncü periyodun son iki dakikası veya uzatmalarda topun dışarı çıkması, topa müdahale ve yarım daire ihlalleri de itiraz edilebilir.
Basketbol challenge hakkı, oyunun doğruluğunu artırarak taraftarlar ve takımlar için daha adil bir deneyim sunmayı hedefleyen modern bir kuraldır.