Apsis Nedir?
Apsis, farklı bilim dallarında kendine yer bulan, ancak temel olarak bir referans noktasına göre konum veya uzaklığı belirten bir kavramdır. En yaygın olarak matematik ve astronomi alanlarında karşımıza çıkar.
Matematikte Apsis
Matematikte, özellikle Kartezyen koordinat sisteminde, apsis bir noktanın yatay eksen (x ekseni) üzerindeki koordinatını ifade eder. Bir noktanın konumunu belirlemek için kullanılan iki ana koordinattan biridir; diğeri ise dikey eksen (y ekseni) üzerindeki değeri gösteren ordinattır.
- X Ekseni: Yatay eksen olarak bilinen apsis eksenidir.
- Koordinat Sistemi: Bir noktanın başlangıç noktasına olan uzaklığının cebirsel değerini verir.
- Ordinat: Y ekseni olarak bilinen dikey eksendir ve apsis ile birlikte bir noktanın tam konumunu belirler.
Astronomide Apsis
Astronomide apsis, eliptik bir yörüngede hareket eden bir cismin, yörüngenin çekim merkezine en yakın veya en uzak olduğu noktaları tanımlar. Bu noktalar, yörüngenin ana ekseni üzerinde yer alır ve yörünge boyunca cismin hızının değiştiği kritik anları temsil eder.
- Periapsis (Enberi): Bir cismin yörüngede çekim merkezine en yakın olduğu noktadır.
- Apoapsis (Enöte): Bir cismin yörüngede çekim merkezine en uzak olduğu noktadır.
- Apsis Çizgisi: Periapsis ve apoapsis noktalarını birleştiren düz çizgidir ve elipsin ana eksenini oluşturur.
Yörüngenin çevresinde bulunduğu gök cismine bağlı olarak apsis noktaları için farklı terimler kullanılır:
- Günberi (Perihelion) / Günöte (Aphelion): Güneş etrafındaki yörüngeler için kullanılır.
- Yerberi (Perigee) / Yeröte (Apogee): Dünya etrafındaki yörüngeler (örneğin Ay veya uydular) için kullanılır.
- Ayberi (Pericynthion) / Ayöte (Apocynthion): Ay etrafındaki yörüngeler için kullanılır.
Mimarlıkta Apsis
Mimarlıkta apsis, özellikle Hristiyan kiliselerinde sunak odasını kapsayan, genellikle yarım daire veya çokgen şeklinde, nadiren dikdörtgen planlı bir yapı unsurudur. Antik dönem bazilikalarında da yaygın olarak kullanılmıştır ve çatısı çoğunlukla yarım kubbe biçimindedir.